Μένουμε Ελλάδα…

2 Μαίου, Καρπενήσι – Άγραφα (χιλ. 179)
Πρωινό ξύπνημα, έφοδος στο μπουφέ και πριν αναχωρήσουμε σκάει το πρώτο μήνυμα από τον Γιώργο: “Φεύγουμε τώρα, θα είμαστε κατά της 12:00 Καρπενήσι…”
Εμείς αναχωρούμε για μια γυροβολιά προς το χιονοδρομικό και στις γύρω περιοχές και θα επιστρέψουμε προς Καρπενήσι για το ραντεβού μας.

Έχει Άλπεις η Ελλάδα; Φυσικά και έχει:

Κλικ για μεγέθυνση

Φτάνοντας στο Βελούχι, στο χιονοδρομικό δηλαδή, διαπιστώνουμε ότι το τούνελ στην κορυφή του βουνού είναι ψιλο-φραγμένο με χιόνια. Ίσα-ίσα χωράω να περάσω…

Μπήκαμε μεν αλλά στην έξοδο φάγαμε “κρύα” πόρτα…

Μεταβολή και έρευνα μπας και υπάρχει κανένας χωματόδρομος για να αποφύγουμε το μικρό τούνελ, αλλά δεν…

Ο χάρτης βγαίνει και το δάχτυλο δείχνει μεγάλη αναγυρίδα. Αλλά μιας και δεν βιαζόμαστε κατηφορίζουμε ξανά προς Καρπενήσι και ακολουθούμε το δρόμο που μας έφερε χτες σε αυτό. Με το που περνάμε το τούνελ ανηφορίζουμε το βουνό και ακολουθούμε την διαδρομή προς Άγιο Χαράλαμπο – Αγία Τριάδα – Αγία Παρασκευή – Δομιανοί – Παυλόπουλο – Στένωμα, με απώτερο σκοπό να ξαναβρεθούμε στα δυτικά του Καρπενησίου για να συνεχίσουμε προς Άγραφα.

Απλά μαγική διαδρομή αρχικά μέσα στα έλατα και στη συνέχεια σε ένα γυμνό καταπράσινο τοπίο.

Η Νατάσα τραβάει φωτογραφίες κατά ριπάς ώσπου κάποια στιγμή το προστατευτικό UV φίλτρο αποφασίζει να εγκαταλείψει το φακό της μηχανής. Τι και αν το είδαμε να πέφτει, τι και αν φάγαμε κοντά στη μισή ώρα να το ψάχνουμε, αυτό φαίνεται να είχε διαφορετική γνώμη. Του άρεσε μάλλον το περιβάλλον και είπε να μείνει εκεί. Δεν θα του χαλάσουμε χατίρι…

Συνεχίζουμε και ο Ταυρωπός ποταμός κάνει την εμφάνιση του στα δεξιά μας, βάζοντας και αυτός με την σειρά του την δικιά του πινελιά στην ομορφιά του τοπίου.

Κλικ για μεγέθυνση

Λίγο πριν πιάσουμε τον κεντρικό συναντιόμαστε με το Γιώργο και την Άννα. Γρήγορες χαιρετούρες και άμεση αναχώρηση για ανεύρεση χώρου για καφεδάκι για να τα πούμε καλύτερα.

Λίγο παρακάτω βρίσκουμε το Χάνι Μπαγασάκι όπου και αράζουμε για να γνωριστούμε καλύτερα. Με τον Γιώργο μιλάμε εδώ και 3 χρόνια διαδικτυακά ή τηλεφωνικά, αλλά δεν έχει τύχει (ή καλύτερα δεν είχα την τύχη) να βρεθούμε ποτέ από κοντά.

Το παρεάκι δένει γρήγορα και οι ιστορίες και τα γέλια μας κρατάν καθηλωμένους για αρκετή ώρα. Με το ζόρι σηκωνόμαστε καθώς έχουμε αρκετό πράγμα να δούμε στην πορεία και μας περιμένει και ένας μεγαλούτσικος χωματόδρομος μπροστά μας.

Η φύση οργιάζει στο διάβα μας και το πρώτο εντυπωσιακό αξιοθέατο δεν αργεί να εμφανιστεί.

Πρόκειται για την σιδερένια -τύπου μπέλεϋ- γέφυρα, πάνω από τον Ταυρωτό ποταμό, γνωστή και ως γέφυρα Μέγβοβα ή ως γέφυρα Ταξίαρχου Δημητρίου Μαρκόπουλου, προς τιμή του Έλληνα αξιωματικού που εκτελέστηκε το 1949 από αντάρτες του Δ.Σ.Ε.

Συνεχίζουμε να ακολουθούμε το ποτάμι ψάχνοντας να βρούμε το χωματόδρομο που οδηγεί στο γεφύρι της Βινιανής. Σήμανση πουθενά… Σε μια αριστερή φουρκέτα παρατηρώ ένα χωματόδρομο που φεύγει προς το ρέμα. Καθώς ο δρόμος απομακρύνεται από το ποτάμι, υποθέτω πως πάει από εκεί. Κάνω νόημα στον Γιώργο και κατηφορίζουμε προς το ρέμα και σύντομα αντικρίζουμε το γεφύρι στο βάθος.

Ο χωματόδρομος αρχικά εύκολος αλλά όταν πλησιάζουμε το τελικό πλάτωμα τα πράγματα σκουραίνουν. Κατήφορος, με μεγάλες ποταμόπετρες, φρένα ούτε για πλάκα και κατά τύχη μένω όρθιος. Ευτυχώς ο Γιώργος με βλέπει να χορεύω μαλεβιζιώτη και περιμένει να κατεβάσουμε το μοτοσακό παρέα. Σβήσιμο κινητήρα, 1η στο κιβώτιο και ίσα-ίσα να τσουλάει… Πετυχημένη συνταγή… Σκουπίζουμε τον ιδρώτα μας και το τοπίο αναλαμβάνει να ξεχάσουμε γρήγορα την επικίνδυνη αποστολή.

Μονότοξο, από τα μεγαλύτερα της Ευρυτανίας, επάνω στον παλιό δρόμο -μονοπάτι-, που συνέδεε το Καρπενήσι με τα Άγραφα και επάνω στον μεγάλο διαμετακομιστικό δρόμο, που στα αρχαία καθώς και στα νεότερα χρόνια διέσχιζε την Ελλάδα από τη Λαμία διαμέσου Καρπενησίου προς την Άρτα ή την Αμφιλοχία.

Η ομορφιά του τοπίου μας κρατάει για αρκετή ώρα. Θα θέλαμε να είχαμε σκηνή και υπνόσακο μαζί μας για να απολαύσουμε αυτό το μέρος καλύτερα.

Αναχωρούμε με βαριά καρδιά προς την παλιά Βινιανή. Ένα χωριό φάντασμα όπως έχω διαβάσει σε αρκετούς ταξιδιωτικούς οδηγούς.

Ένας σεισμός το 1966 με μεγάλες κατολισθήσεις, ανάγκασε τους κατοίκους του χωριού να μεταφερθούν μερικά χιλιόμετρα πιο πέρα, χτίζοντας την Νέα Βινιανή. Στην “παλιά” κατοικούν πια 2-3 οικογένειες.

Η Βινιανή έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική αντίσταση του 1940 καθώς εκεί στις 10 Μαρτίου του 1944 συγκροτήθηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ή αλλιώς Κυβέρνησης του Βουνού, της ελεύθερης Ελλάδος, όπως ονομαζόταν τότε η Ελλάδα η οποία είχε απελευθερωθεί από τους ναζί.

Το Εθνικό Συμβούλιο συνεδρίαζε στις αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου, που διασκευάστηκε κατάλληλα και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες για να εκπληρώσει το σημαντικό σκοπό του Συμβουλίου. Το σχολείο-μουσείο ήταν κλειστό αλλά στην πόρτα υπήρχε μια επιγραφή με το τηλέφωνο του φύλακα. Καλέσαμε, αν και η ώρα ήταν ακατάλληλη, και ο ευγενικός φύλακας έστειλε την κόρη του να μας ανοίξει.

Στο μουσείο υπάρχει αρκετό φωτογραφικό καθώς και έντυπο υλικό της εποχής εκείνης, το οποίο αναφέρεται στους αγώνες αλλά και στην Πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας, την Βίνιανη.

Και μιας και πιάσαμε τα Ιστορικά να αναφέρω ότι από την Βίνιανη στις 22/11/1942 ξεκίνησαν ο Άρης Βελουχιώτης και ο Ναπολέων Ζέρβας με τους σαμποτέρ για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου.

Αφήνουμε πίσω μας το μουσείο και κατηφορίζουμε προς το χωριό. Το σκηνικό είναι απλά απίστευτο. Τα σπίτια έχουν εγκαταλειφθεί με όλα τα υπάρχοντα τους μέσα. Λες και έχει σταματήσει ο χρόνος. Οι φωτογραφικές μηχανές παίρνουν φωτιά…

Αρκετή ώρα αργότερα αποφασίζουμε με το ζόρι να αναχωρήσουμε. Με τον Γιώργο συμφωνούμε ότι η παλιά Βινιανή αξίζει μια ολοήμερη φωτογραφική επίσκεψη.

Η πορεία μας συνεχίζει προς Άγραφα, αρχικά μέσω άσφαλτου. Σύντομα εμφανίζεται η “γνωστή” πινακίδα που μας στέλνει προς το χωριό, η οποία σηματοδοτεί και την έναρξη του χωματόδρομου.
Μπροστά μας όμως άσφαλτος η οποία μας κάνει παρέα για τα 5 πρώτα χιλιόμετρα, παράλληλα στον ποταμό Αγραφιώτη. Οι εικόνες μοναδικές…

Ο χωματόδρομος κάνει την εμφάνιση του. Εύκολος, επιβεβαιώνοντας όλες μου τις πληροφορίες.

Αρκετή ώρα αργότερα πλησιάζουμε το παλιό γεφύρι των Αγράφων.

Το όμορφο μονότοξο γεφύρι στέκεται παραμελημένο δίπλα στον ανηφορικό τσιμεντόδρομο που οδηγεί στα Άγραφα, κρυμμένο καλά πίσω από της φυλλωσιές των δέντρων. Το Πετρογέφυρο, όπως το λένε οι ντόπιοι, χτίστηκε το 17ο αιώνα ενώνει τις όχθες του ρέματος Μπαρτσιά.

Λίγα χιλιόμετρα πιο πάνω μπαίνουμε στο όμορφο χωριό των Άγραφων. Το γιατί ονομάστηκαν έτσι δεν είναι μετά βεβαιότητας αποδεδειγμένο. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές, μερικές από τις οποίες είναι οι εξής (πηγή: odigoslimnisplastira.gr):

Το όνομα Άγραφα προήλθε από την αρχαία χώρα Αγραία, που περιλάμβανε την περιοχή ανάμεσα στους ποταμούς Αγραφιώτη και Ασπροπόταμο (Αχελώο).
– Η ονομασία προήλθε από τις δυσκολίες που συναντούσαν οι Βυζαντινοί στην είσπραξη των φόρων, λόγω των ατίθασων κατοίκων της περιοχής που δεν γράφονταν στους φορολογικούς καταλόγους. Λέγεται μάλιστα ότι είχαν πετύχει ειδικά προνόμια αυτονομίας και φοροαπαλλαγής, οπότε και έμειναν ‘’άγραφοι’’.
– Κατά μία άλλη εκδοχή η ονομασία επικράτησε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν επίσης οι κάτοικοι παρέμειναν άγραφοι στους φορολογικούς καταλόγους. Και αυτό γιατί οι Τούρκοι, λόγω του ορεινού και δύσβατου εδάφους, δεν κατάφεραν να τους γράψουν, σε αντίθεση με τα 15 χωριά της Πίνδου που βρίσκονται ανατολικά από τον ποταμό Καλαμά, τα ονομαζόμενα Γραμμενοχώρια, που υποτάχθηκαν στους Τούρκους και στη φορολογική τους πολιτική.
– Μία επίσης βάσιμη εκδοχή είναι να πήραν το όνομά τους από το κεφαλοχώρι Άγραφα που βρίσκεται φωλιασμένο στην καρδιά αυτών των απρόσιτων βουνών, ανάμεσα στις κορυφές Νιάλα, Καμάρια, Σβόνι και δεν διακρίνεται εύκολα παρά μόνο όταν κάποιος φτάσει στα πρώτα σπίτια του. Ένα χωριό δηλαδή χαμένο, ‘’άγραφο’’.
– Τέλος, κατά το Βυζαντινό χρονογράφο Μιχαήλ Ψελλό (1018-1078 μ.Χ.), το όνομα δόθηκε στην περιοχή πολλούς αιώνες πριν από τους Τούρκους. Συγκεκριμένα, την εποχή της Εικονομαχίας ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Κοπρώνυμος (741 – 775 μ.Χ.) έστειλε ανθρώπους του σε ολόκληρη την αυτοκρατορία για να διαπιστώσουν αν εκτελέστηκαν οι εντολές του για αφαίρεση των εικόνων από τις εκκλησίες. Πραγματικά, στα πεδινά της Θεσσαλίας οι εικόνες είχαν αφαιρεθεί από τους ναούς. Όταν όμως οι απεσταλμένοι του έφτασαν στην ορεινή περιοχή διαπίστωσαν με έκπληξη ότι οι εικόνες βρίσκονταν στη θέση τους. Προσπάθησαν τότε να πείσουν τους κατοίκους να συμμορφωθούν με τις διαταγές. Εκείνοι όμως, άνθρωποι περήφανοι, ανυπότακτοι και τραχείς, όχι μόνο δεν τους άκουσαν αλλά τους σκότωσαν κιόλας γιατί τους θεώρησαν ασεβείς και ιερόσυλους. Όταν πληροφορήθηκαν το περιστατικό στην Κωνσταντινούπολη, ο αυτοκράτορας εξοργισμένος διέταξε να διαγράψουν αυτή την περιοχή από τους χάρτες της αυτοκρατορίας. Έτσι, η ορεινή αυτή περιοχή ονομάστηκε Άγραφα.

Σε σύντομο χρόνο τακτοποιούμαστε στο γραφικό ξενώνα της Κας Νίκης. Μπανάκι και βάζουμε την Κα Νίκη να μας μαγειρέψει φαγητό για “αμαρτωλούς” μηχανόβιους. Μεγάλη Πέμπτη σήμερα βλέπετε. Ως τότε όμως πάμε να ρίξουμε μια ματιά στο χωριό.

Για τα Άγραφα, το φωτογραφικό λεύκωμα του Τάκη Ντάσιου με τίτλο “Στ’ Άγραφα” αναφέρει: “Λένε οι παλιοί ότι, όταν ο Θεός έφτιαχνε τον κόσμο, πήρε μια χούφτα από χώμα και το πέρασε σε σήτα. Το εύφορο πέρασε από αυτήν και έγιναν οι κάμποι, οι πέτρες και τα χοντράδια έπεσαν στη γη και γεννήθηκαν τα Άγραφα.”

Αυτή η αγριάδα σε συνδιασμό με το όμορφα προσεγμένο χωριό δίνει μια όμορφη νότα στο περίπατο μας.

Περίπατος που καταλήγει στο μνημείο του Κατσαντώνη το οποίο δεσπόζει στον “Λυκαβηττό των Αγράφων”. Ο Αντώνης Κατσαντώνης ήταν ονομαστός “κλέφτης” ο οποίος έδρασε επί τουρκοκρατίας, στα προεπαναστατικά χρόνια στην περιοχή των Αγράφων, του Βάλτου και του Ξηροποτάμου Αιτωλοακαρνανίας.

“Χτυπάτε, πελεκάτε με,
σκυλιά, τον Κατσαντώνη
δεν τον τρομάζει ο Αλήπασας
φωτιά, σφυρί κι’ αμόνι.”

Το κανονικό του όνομα ήταν Αντώνης Μακρυγιάννης. Το προσωνύμιο Κατσαντώνης, σύμφωνα με την παράδοση, βγήκε από τη παράκληση της μάνας του να μην πάει στα βουνά ως αρματολός, λέγοντας του «Κάτσε Αντώνη, κάτσε Αντώνη». Η πιθανότερη όμως εκδοχή είναι ότι το όνομα Κατσαντώνης προέρχεται από την τούρκικη λέξη “Κατσάν” που σημαίνει φυγόδικος, λόγω ότι προτού ακολουθήσει την κλέφτικη ζωή είχε καταστεί φυγόδικος διότι είχε σκοτώσει κάποιον Τούρκο.

Για να αναφέρω τα κατορθώματα του ενάντια στους Τούρκους θα χρειαστώ αρκετές σελίδες κειμένου, έτσι θα περιοριστώ στους στίχους του Βαλαωρίτη και όποιος έχει όρεξη να μάθει περισσότερα, ας ρίξει μια ματιά στην Βικιπαίδεια.

“Εσείς όπου τον είδατε ψηλά στα κορφοβούνια
Σταυραετοί και πέρδικες, ξεφτέρια χελιδόνια,
Ελάτε να του στήσετε τραγούδι μοιρολόι,
Τον Κατσαντώνη πιάσανε, κλάψτε πουλιά μου κλάψτε.”

Επιστροφή στον ξενώνα για δείπνο. Οι μεζέδες της κυρίας Νίκης πεντανόστιμοι και το φαγητό σε συνδυασμό με τις ιστορίες μας κρατάν παρέα μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Ώρα για νάνι όμως γιατί το πρωί έχει πάλι χώμα, πολύ χώμα.