Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας: “Ιράν”

Ημέρα: 17 – Παρασκευή 10/8/2018
Απόσταση: 222 χλμ (σύνολο: 4.172 χλμ)
Διαδρομή: Goris – Khndzoresk (Αρμενία) – Shushi – Στεπανακέρτ – Gandzasar – Στεπανακέρτ (Αρτσάχ)

Σήμερα θα αφήναμε το Goris και την Αρμενία ώστε να επισκεφτούμε το μικρό ανεξάρτητο κρατίδιο του Αρτσάχ, γνωστό στους περισσότερους ως Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Οι κοπέλες που είχαμε πάρει μαζί μας ερχόμενοι στο Goris δύο μέρες πριν, Aline και Carine, θα μας έκαναν παρέα μέχρι το Στεπανακέρτ. Χώρος περίσσιος υπήρχε στο αυτοκίνητο άλλωστε.

Βγαίνοντας από το δωμάτιο βρήκαμε ξύπνιο τον χαμογελαστό ιδιοκτήτη, μας είχε ήδη φτιάξει πρωινό. Αυγά, ψωμί, ένα τοπικό αλμυρό τυρί, μια φοβερή σπιτική μαρμελάδα και ζεστό τσαγάκι. Χτύπησα κι ένα φραπεδάκι μέσα σε ένα μικρό αυτοσχέδιο σέικερ (από το δοχείο της σάλτσας για τα μακαρόνια που φάγαμε στην Τιφλίδα) νιώθοντας άλλη μια φορά περήφανος για την λαμπρή μου ιδέα να κουβαλάω τον καφέ αυτό από την Ελλάδα. Στη διάρκεια του πρωινού αντιληφθήκαμε ότι ήταν αδύνατο να κλείσουμε δωμάτιο στο Στεπανακέρτ. Το Booking δεν έδειχνε ελεύθερα καταλύματα ενώ το Airbnb εμφάνιζε κάποια άλλα ζητούσε διαβατήριο για να προχωρήσεις, με τη σελίδα να κολλάει μόλις πήγαινες να συμπληρώσεις τα στοιχεία αυτού. Επιλογές άλλες δεν είχαμε, θα δοκιμάζαμε λοιπόν να βρούμε κάτι από κοντά.

Τελειώσαμε το πρωινό και φορτώσαμε τα πράγματα στο αυτοκίνητο, αφού δώσαμε μια ζεστή χειραψία στον ευγενικό οικοδεσπότη μας. Βάζοντας στο gps τη διεύθυνση του ξενώνα των κοριτσιών, αντιληφθήκαμε ότι ο ξενώνας τους απείχε μόλις 100 μέτρα από το δικό μας. Μας περίμεναν ήδη στο δρόμο, φορτώσαμε λοιπόν τις υπόλοιπες αποσκευές και όλοι μαζί αναχωρήσαμε.

Πριν αφήσουμε το Goris βέβαια, είχε μείνει μια μικρή εκκρεμότητα. To Khndzoresk, ένα αξιοθέατο που δεν είχαμε προλάβει να επισκεφθούμε ακόμα και σχεδιάζαμε να δούμε εκείνο το πρωί. Οι κοπέλες είχαν βρεθεί το προηγούμενο βράδυ εκεί οπότε προσφέρθηκαν να μας βοηθήσουν να το βρούμε. Βγαίνοντας από το Goris πήραμε το δρόμο για Στεπανακέρτ και από εκεί, σε μία διασταύρωση, στρίψαμε δεξιά προς το Khndzoresk. Καθώς κινούμασταν στην άσφαλτο, στρίψαμε δεξιά σε ένα σημείο χωρίς πινακίδα, έπειτα από οδηγίες των κοριτσιών, σε ένα κατηφορικό χωματόδρομο. Από το σημείο αυτό διανύσαμε περίπου τρία χιλιόμετρα μέχρι που φτάσαμε στην πλαγιά ενός λόφου, ακριβώς απέναντι από τον προορισμό μας.

To Khndzoresk είναι ένα χωριό στις απότομες πλαγιές του Khor Dzor, από όπου πήρε το όνομα του. Στα τέλη του 19^ου αιώνα ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Ανατολικής Αρμενίας με 8.000-10.000 κατοίκους. Το φρούριο Khndzoresk λειτούργησε ως στρατιωτική βάση του Mkhitar Sparapet, τον 18^ο αιώνα, ενός Αρμένιου ήρωα που πολέμησε τους Τούρκους και τους Πέρσες εισβολείς της περιοχής. Σε ένα κρησφύγετο πέρα ​​από τη δεξιά πλευρά του φαραγγιού υπάρχει το Anapat (ερημίτης) με τον τάφο του Mkhitar Sparapet. Η σπηλιά του Αγίου Τατέβου βρίσκεται επίσης κοντά ενώ στον πυθμένα του φαραγγιού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Χρυψίμη, που χρονολογείται από τον 17^ο αιώνα.

Το μέρος είναι ευρέως γνωστό για το φαράγγι του, με γραφικούς σχηματισμούς βράχων και ένα αρχαίο οικισμό σπηλαίων. Οι σπηλιές, ορισμένες από τις οποίες σήμερα χρησιμοποιούνται ως στάβλοι και αποθήκες, κατοικούνταν μέχρι τη δεκαετία του 50. Χαμηλά, βλέπαμε την τεράστια ανεμογέφυρα με την οποία θα διασχίζαμε το φαράγγι.

Αρχίσαμε την περιήγηση με το Θανάση ενώ οι δύο κοπέλες έμειναν στην καφετέρια να μας περιμένουν. Κατεβήκαμε τα ξύλινα σκαλιά που οδηγούσαν σε ένα μικρό μουσείο, εντός μίας παλιάς κατοικίας, όπου μπορούσες να δεις έπιπλα και εργαλεία της εποχής. Σε ένα πίνακα παραδίπλα υπήρχαν φωτογραφίες από την περίοδο που το μέρος ακόμα κατοικούνταν.

Η ανεμογέφυρα κουνούσε αρκετά, για το λόγο αυτό όποιοι βρεθείτε από εκεί να είσαστε προετοιμασμένοι. Το χωριό εντελώς ερειπωμένο, με τα περισσότερα σπιτάκια γκρεμισμένα. Λίγα έστεκαν σε σχετικά καλή κατάσταση. Περπατήσαμε πάνω στο λόφο, στα μικρά μονοπατάκια που είχαν δημιουργηθεί από το πέρασμα των ανθρώπων. Η θέα γινόταν όλο και καλύτερη όσο ανεβαίναμε ψηλότερα αλλά ο καιρός δε μας έκανε το χατίρι και σύντομα άρχισε να ρίχνει ψιχάλες.

Αφού περπατήσαμε για ώρα στο ερειπωμένο χωριό, μουσκεμένοι από τον ιδρώτα και τη βροχή, είπαμε να γυρίσουμε πίσω. Περάσαμε την ανεμογέφυρα και είδαμε τα ξύλινα σκαλιά που είχαμε κατέβει νωρίτερα. Λες και σε μια ώρα είχαν διπλασιαστεί σε αριθμό. Αρχίσαμε να τα μετράμε, όπως κάνουν τα παιδάκια του δημοτικού, και στο τέλος τα βρήκαμε 446. Σαν να ανεβαίνεις τον Ψηλορείτη ένα πράμα.

Πήραμε επιτέλους το δρόμο για το Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Κάποια στιγμή το gps έδειξε ότι βγήκαμε από την Αρμενία, οδηγώντας πλέον εντός του Αζερμπαϊτζάν, μια περιοχή που στην πραγματικότητα όμως τελεί υπό τον έλεγχο των Αρμενίων.

Μετά από μια πλαγιά, 30 χλμ. από το Goris, είδαμε μικρές κατοικίες στο σημείο από όπου έρεε ένα ποτάμι. Ήταν ο έλεγχος συνόρων. Οι δύο συνοριοφύλακες, ευγενικοί και με αρκετά καλά αγγλικά, σημείωσαν τα στοιχεία μας και μας έδωσαν μια διεύθυνση στο Στεπανακέρτ όπου θα έπρεπε να πάμε για να αιτηθούμε τη βίζα μας.

Η Δημοκρατία του Αρτσάχ, γνωστή μέχρι το 2017 με το όνομα Ναγκόρνο – Καραμπάχ, αποτελεί ένα μονομερώς ανακηρυγμένο κρατίδιο, μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, που η διεθνής κοινότητα το αναγνωρίζει ως έδαφος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Αρμενίων. Τα εδάφη που ελέγχει είναι το μεγαλύτερο μέρος της παλαιάς αυτόνομης περιοχής του Ναγκόρνο – Καραμπάχ (επί Σοβιετικής Ένωσης) αλλά και κάποιες γειτονικές περιοχές που τη δίνουν κοινά σύνορα με την Αρμενία και Ιράν.

Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917, το Ναγκόρνο – Καραμπάχ αποτέλεσε τμήμα της Υπερκαυκασίας, αλλά σύντομα αυτή διαλύθηκε δημιουργώντας την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία. Από τότε υπήρχε η διεκδίκηση της περιοχής τόσο από τους Αρμένιους όσο και από τους Αζέρους, μέχρι το 1918 όπου το Ναγκόρνο – Καραμπάχ κήρυξε την ανεξαρτησία του. Κατά τη σοβιετική περίοδο αυτή η διαμάχη σταμάτησε αλλά επανήλθε με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 10 Δεκεμβρίου του 1991, σε ένα δημοψήφισμα που μποϊκόταραν οι ντόπιοι Αζέροι, αποφασίστηκε η δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους. Αποτέλεσμα αυτού ήταν το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ναγκόρνο – Καραμπάχ, με το τελευταίο να λαμβάνει υποστήριξη από την Αρμενία. Ο συγκρούσεις κράτησαν μέχρι το 1994 και τα σύνορα που προέκυψαν μετά την κατάπαυση του πυρός, έχουν παραμείνει ανέγγιχτα έως σήμερα. Το 2017 εγκρίθηκε η μετονομασία της χώρας σε Αρτσάχ και ο κύριος λόγος αυτής, ήταν η νομιμοποίηση της διατήρησης όλων των κατεχόμενων σήμερα εδαφών, πέρα από εκείνα του Ναγκόρνο – Καραμπάχ.

Με πληθυσμό 150.000 κατοίκων, το Αρτσάχ αποτελείται κατά πλειοψηφία από Αρμένιους. Η χώρα είναι ορεινή, ο πληθυσμός είναι κυρίως Χριστιανικός και στενά συνδεδεμένος με την Αρμενική Αποστολική Εκκλησία. Στην πραγματικότητα δεν καταλαβαίνεις ότι έχεις βγει από Αρμενία. Η γλώσσα αρμενική, το νόμισμα κι εδώ το αρμενικό δράμι, μέχρι και οι πινακίδες των αυτοκινήτων έχουν τα αρχικά της Αρμενίας (ακόμα και τα περιπολικά). Ωστόσο, οι αρμενικές κυβερνήσεις έχουν επανειλημμένα δεχθεί διεθνείς πιέσεις για να μην ενωθούν τα δύο κράτη, λόγω των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται, για την εξεύρεση ειρηνευτικής λύσης.

Οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας αποτελούνται από 8.000 αξιωματικούς και στρατιώτες, μαζί με άλλους 10.000 που προέρχονται από την Αρμενία. Στα σύνορα με Αζερμπαϊτζάν υπάρχουν βαριά ναρκοθετημένες περιοχές, με τις νάρκες να υπολογίζονται σε περίπου 100.000. Και όπως συνήθως συμβαίνει στους πολέμους, η σύγκρουση στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ είχε ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση 530.000 Αζέρων από τα αρμενικά εδάφη.

Στη διαδρομή μας συναντήσαμε μικρά χωριά με αρκετό κόσμο στους δρόμους. Ο ουρανός συννεφιασμένος και το οδόστρωμα αρκετά καλό, διέσχιζε τα διαβόητα βουνά του Ναγκόρνο – Καραμπάχ, με τη βλάστηση τριγύρω να κατακλύζει τα πάντα.

Κάποια στιγμή είδαμε πινακίδα για το Shushi. To Shushi (ή Shusha) είναι μια μικρή πόλη 4.500 κατοίκων σε υψόμετρο 1.400-1.800 μέτρων, που σε όλη τη σύγχρονη ιστορία αποτελούνταν από μικτό πληθυσμό Αζέρων και Αρμενίων. Μέχρι το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα ήταν η μεγαλύτερη πόλη στην περιοχή του Καραμπάχ και η δεύτερη μεγαλύτερη σε όλο τον Καύκασο, μετά την Τιφλίδα. Ωστόσο, μετά το πογκρόμ εναντίον του αρμενικού πληθυσμού το 1920, από Αζέρους και Τούρκους, κατέληξε να είναι μια μικρή επαρχιακή πόλη 10.000 περίπου κατοίκων. Μόνο μετά τη δεκαετία του 1960 άρχισε να ανοικοδομείται η αρμενική συνοικία, με τον αντίστοιχο πληθυσμό να επιστρέφει.

Με την έναρξη του πολέμου, το 1988, η πόλη αποτέλεσε το σημαντικότερο οχυρό των Αζέρων, καθώς αυτοί αποσύρθηκαν από το Στεπανακέρτ. Όταν τελικά η πόλη καταλήφθηκε από αρμενικές δυνάμεις, το 1992, ολόκληρος ο αζέρικος πληθυσμός αναγκάστηκε να μεταναστεύσει και η πόλη λεηλατήθηκε. Με το τέλος του πολέμου, στην περιοχή κατέφθασε μεγάλος αριθμός Αρμενίων προσφύγων, κυρίως από το Μπακού, πληθυσμός που άρχισε να ανοικοδομεί την πόλη μαζί με τη βοήθεια Αρμενίων της διασποράς.

Λόγω της ιστορίας της, το Shushi περιλαμβάνει πολιτιστικά μνημεία τόσο της Αρμενίας όσο και του Αζερμπαϊτζάν. Η πόλη άλλωστε αποτελεί ένα από τα κορυφαία κέντρα του πολιτισμού των Αζέρων και είναι εξαιρετικά δημοφιλής στις μουσικές τους παραδόσεις.

Οδηγώντας προς το κέντρο είδαμε τον καθεδρικό ναό του Αγίου Σωτήρα, γνωστό ως Ghazanchetsots. Ο ναός που χτίστηκε μεταξύ του 1868 και του 1887, αποτελεί την έδρα της επισκοπής του Αρτσάχ και είναι μια από τις μεγαλύτερες αρμενικές εκκλησίες στον κόσμο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το Αζερμπαϊτζάν τον χρησιμοποίησε ως οπλοστάσιο πυραύλων, καθώς ο ναός θεωρήθηκε ασφαλής από ενδεχόμενο βομβαρδισμό των Αρμενίων. Μετά τον πόλεμο, οι ζημιές αποκαταστάθηκαν και τελικά το Ghazanchetsots επαναλειτούργησε το 1998.

Το όνομα του ναού προέρχεται από το Ghazanchi, ένα χωριό στο Nakhichevan του οποίου μετανάστες χρηματοδότησαν την κατασκευή της εκκλησίας. Μετά την εκδίωξη των Αρμενίων το 1920, λεηλατήθηκε και τελικά μετατράπηκε σε σιταποθήκη τη δεκαετία του 1940. Οι πέτρες του χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση πολυτελών κατοικιών και μόνο μετά το 1980, έπειτα από δημόσια πίεση, ξεκίνησε η αποκατάσταση του. Ο ναός, μαζί με το μοναστήρι Gandzasar, είναι ένα σύμβολο της ιστορίας και της ταυτότητας των Αρμενίων του Καραμπάχ. Αποτέλεσε σύμβολο απελευθέρωσης της πόλης και δημοφιλές θέρετρο προσκυνητών από την Αρμενία και τη διασπορά. Στις 16 Οκτωβρίου του 2008 πραγματοποιήθηκε εκεί ένας μαζικός γάμος με συμμετοχή περίπου 700 ζευγαριών, 500 από αυτά παντρεύτηκαν στο Ghazanchetsots και 200 στο Gandzasar.

Η εκκλησία έχει μέγιστο ύψος 35 μέτρα και ο θόλος της είναι κωνικός, ενώ το σχέδιο της οροφής είναι μίμηση του καθεδρικού ναού Etchmiadzin, της μητέρας της Αρμενίας. Το καμπαναριό έχει τρεις ορόφους και δύο καμπάνες, η μεγαλύτερη από τις οποίες κατασκευάστηκε στην Τούλα της Ρωσίας το 1857. Τόσο η εκκλησία όσο και το καμπαναριό είναι χτισμένα από λευκό ασβεστόλιθο. Γλυπτά από αγγέλους που φυσούν σάλπιγγες στέκονται στην κορυφή του πρώτου ορόφου.

Το τζαμί Yukhari Govhar Agha βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του Shushi. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1768 αλλά για κάποιους λόγους σταμάτησε και ξαναξεκίνησε ένα αιώνα μετά, με αποτέλεσμα να ολοκληρωθεί το 1883-1885.

Συνεχίσαμε για το Στεπανακέρτ, την πρωτεύουσα του Αρτσάχ. Ο δρόμος δεν είχε ιδιαίτερη κίνηση και ο ουρανός συνέχισε να είναι συννεφιασμένος. Κάποια στιγμή, η πρωτεύουσα του Ναγκόρνο – Καραμπάχ εμφανίστηκε αριστερά μας.

Ένα αρμενικό Τ-72, λίγο έξω από το Στεπανακέρτ.

Τo Στεπανακέρτ (Stepanakert) ή Khankendi είναι η πρωτεύουσα αλλά και η μεγαλύτερη πόλη του Αρτσάχ, με πληθυσμό 55.000 κατοίκων. Το όνομα του σημαίνει “η πόλη του Στεπάν”, από τον Αρμένιο μπολσεβίκο επαναστάτη Στεπάν Σάουμιν. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το Στεπανακέρτ υπέστη τεράστιες ζημιές από τους βομβαρδισμούς των Αζέρων, που κατέστρεψαν ένα μεγάλο μέρος της πόλης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια χάρις στην αρμενική διασπορά, η οικονομία έχει αρχίσει και πάλι να αναπτύσσεται. Επί του παρόντος, η εκκλησία του Surp Hakob που λειτούργησε το 2007, είναι η μοναδική εκκλησία της πόλης, ενώ υπό κατασκευή είναι ο καθεδρικός ναός της Παναγίας που ξεκίνησε να χτίζεται το 2006 αλλά λόγω του μεγάλου του κόστους, δεν έχει παραδοθεί ακόμα.

Οδηγήσαμε μέχρι το υπουργείο Eξωτερικών και εκεί αιτηθήκαμε για βίζα. Μας έγιναν μερικές τυπικές ερωτήσεις από ένα εξαιρετικά ευγενικό και εξυπηρετικό υπάλληλο και όταν αυτές τέλειωσαν, είχαμε πάρει και τη βίζα μας. Πληρώσαμε 3.000 Dram ο καθένας και φεύγοντας από εκεί, χωριστήκαμε με τις δύο Βελγίδες που είχαν διαφορετικά σχέδια για την πόλη. Με το Θανάση ψάξαμε γρήγορα για ένα οικονομικό δωμάτιο, πριν ξαναμπούμε στο αυτοκίνητο και πάρουμε κατεύθυνση για το μοναστήρι του Gandzasar, το τελευταίο μας αξιοθέατο για σήμερα.

Γάμος στη γειτονιά μας.

Τελικά ζοριστήκαμε να βρούμε σπίτι. Αυτά που είχαμε σημειώσει στο χάρτη ήταν άφαντα και ό,τι άλλο βλέπαμε δε μας γέμιζε το μάτι. Καταλήξαμε σε μια γειτονιά με τρεις ξενώνες και από όλους που είδαμε, διαλέξαμε έναν που συντηρούσε μια γιαγιά κι ένας παππούς. Η συνεννόηση μαζί τους αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη, όρεξη να έχει κανείς όμως και βρίσκει άκρη. Συνέβαινε συχνά εκείνο το περίεργο, να μιλάνε μονάχα τη γλώσσα τους και να σου λένε το ίδιο πράγμα 20 φορές, λες και με τη συνεχή επανάληψη ξαφνικά θα σου έρθει η θεία φώτιση και θα μάθεις τη λέξη.

Το hostel είχε ένα ισόγειο που ήταν τραγικό, ακόμα και για τα δικά μου όρια ανοχής, με 2000 Dram το άτομο. Τελικά δώσαμε 1000 Dram παραπάνω και πήραμε δυο κρεβάτια στον πρώτο όροφο, σε ένα μικροσκοπικό δωμάτιο που θα μοιραζόμασταν με ένα ζευγάρι Πολωνών.

Μόλις ξεμπερδέψαμε με το δωμάτιο, φύγαμε για το Gandzasar. Με το gps να μας κάνει και πάλι παιχνίδια, αρχικά βρεθήκαμε σε ένα χωματόδρομο για 3-4 χιλιόμετρα, αντί να ακολουθήσουμε τη δρομάρα που περιέγραφε ο Οικονομάκης στο οδοιπορικό του. Ευτυχώς, σε μία διασταύρωση, βρήκαμε τον κεντρικό δρόμο και ηρεμήσαμε, μιας και οι εφιάλτες από τον χθεσινό τρόμο των 50 χιλιομέτρων δεν είχαν ακόμα ξεχαστεί.

Φτάσαμε στo Vank, ένα μικρό χωριό 1.300 κατοίκων, 45 χιλιόμετρα από το Στεπανακέρτ, με αρκετά ιστορικά μνημεία τριγύρω που χρονολογούνται από τον Μεσαίωνα. Μετά τον πόλεμο, ένας Αρμένιος επιχειρηματίας της διασποράς ονόματι Hairapetyan, με έδρα τη Ρωσία, χρηματοδότησε με αρκετά χρήματα το χωριό. Με τα χρήματα αυτά έγινε ανακατασκευή παλαιών σπιτιών, χτίστηκε ένα μικρό σχολείο αλλά και ένα διαφορετικό από τα συνηθισμένα ξενοδοχείο με τη μορφή πλοίου, το  Eclectic Hotel.

Ένας τοίχος γεμάτος πινακίδες από αυτοκίνητα Αζέρων που εγκατέλειψαν την περιοχή μετά τον πόλεμο.

Στο περίεργο ξενοδοχείο Eclectica, με σχήμα κιβωτού.

Ο καιρός ήταν για βροχή και στο χωριό δε βρήκαμε κάτι να μας τραβήξει το ενδιαφέρον, οπότε συνεχίσαμε για τη μονή. Ο δρόμος γενικά καλός, με πολλές κρυφές λακκούβες όμως, σαν τους δρόμους της Κρήτης ένα πράμα. Ήταν 6 το απόγευμα όταν φτάσαμε. Αμέσως ξεκίνησε μια μπόρα, που ευτυχώς για εμάς δεν είχε μεγάλη διάρκεια, ίσα που κατάφερε να μας δροσίσει.

Η μονή του Gandzasar βρίσκεται μόλις 5 χιλιόμετρα από το Vank. Το όνομα “Gandzasar” μεταφράζεται από τα αρμενικά σε “Βουνό Θησαυρός” και διαθέτει κειμήλια που πιστεύεται ότι ανήκουν στον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και τον πατέρα του. Στόχος της κυβέρνησης είναι να συμπεριλάβει το μοναστήρι στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας της UNESCO, κάτι που αναμένεται να γίνει σύντομα.

Το συγκρότημα περιβάλλεται από ένα μεγάλο και χοντρό τείχος, ενώ η κατασκευή του καθεδρικού ναού του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή ξεκίνησε το 1216, υπό την αιγίδα του Αρμένιου πρίγκιπα Χασάν-Τζάλαλ Ντόλα, και ολοκληρώθηκε το 1238. Στο θόλο του υπάρχουν εξαιρετικά ανάγλυφα που απεικονίζουν τη Σταύρωση και τον Αδάμ με την Εύα, κατατάσσοντας το μοναστήρι σε ένα από τα αριστουργήματα της αρμενικής αρχιτεκτονικής. Σε ένα μικρό κτίριο, αριστερά από την είσοδο, φυλάσσονται αρκετά μεσαιωνικά αρμενικά χειρόγραφα, πολλά από αυτά κατασκευασμένα από τους μοναχούς του Gandzasar. Έξω από τα τείχη υπήρχε ένα αρκετά μεγάλο νεκροταφείο με περίτεχνους και εντυπωσιακούς τάφους.

Όταν φτάσαμε υπήρχε ελάχιστος κόσμος. Μπαίνοντας στο χώρο, τα αναμμένα κεριά, οι χοντροί μαυρισμένοι τοίχοι και η απόλυτη ησυχία που επικρατούσε, δημιουργούσαν ένα όμορφο και γαλήνιο συναίσθημα. Σχεδόν μπορούσα να φανταστώ το ναό γεμάτο πιστούς, με ψαλμωδίες να φτάνουν στα αυτιά μου και μυρωδιά από λιβάνι στη μύτη μου.

Με την ώρα να περνάει γρήγορα, έπρεπε να ξαναμπούμε στο αυτοκίνητο. Θέλαμε να επισκεφτούμε και το μοναστήρι του Dadivank, γρήγορα διαπιστώσαμε όμως ότι για να καλύψουμε εκείνα τα 60 χιλιόμετρα που μας χώριζαν από αυτό, θα φτάναμε εκεί νύχτα. Κουβεντιάσαμε τις επιλογές μας και αποφασίσαμε να επιστρέψουμε στην πρωτεύουσα και να ξεκουραστούμε.

Μπαίνοντας στο Στεπανακέρτ για δεύτερη φορά, είδαμε δεξιά μας το μνημείο “Tatik Papik”, γνωστό και ως “We Are Our Mountains”. Εντυπωσιακό, στην κορυφή ενός λόφου, σήμα κατατεθέν της πόλης αλλά και ολόκληρης της περιοχής του Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Ολοκληρώθηκε το 1967 από τον Sargis Baghdasaryan και απεικονίζει ένα γέρο και μια γυναίκα, που αντιπροσωπεύουν τους κατοίκους του Καραμπάχ. Το “Tatik Papik” μεταφράζεται ως “Γιαγιά και Παππούς”.

Το 2009, στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision, στο εισαγωγικό καρτ ποστάλ πριν την εμφάνιση της Αρμενίας, εμφανίστηκε το παραπάνω μνημείο προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων από τη μεριά του Αζερμπαϊτζάν. Τελικά, οι οργανωτές του διαγωνισμού αφαίρεσαν το μνημείο από το αντίστοιχο βίντεο του τελικού. Για αντίδραση, η πλευρά της Αρμενίας φρόντισε στην παρουσίαση της ψηφοφορίας, να δείξει αρκετές εικόνες αυτού σε μία τεράστια γιγαντοοθόνη που έπαιζε πίσω από τον Αρμένιο παρουσιαστή.

Τραβήξαμε κάμποσες φωτογραφίες, περιπλανηθήκαμε στο χώρο και τον απολαύσαμε σε συνδυασμό με το υπέροχο φυσικό τοπίο της περιοχής. Στο τέλος, καθώς επιστρέφαμε στο αυτοκίνητο, σταματήσαμε για λίγο στους πάγκους που είχαν στήσει κάποιοι μικροπωλητές, γεμάτοι με αναμνηστικά. Ο Οικονομάκης μου είχε παραγγείλει ένα μικρό μαγνητάκι με συγκεκριμένο σχέδιο, το οποίο έψαχνα από το Ερεβάν και τελικά βρήκα εκεί.

Γυρνώντας στην πόλη, παρκάραμε στον κεντρικό δρόμο και αρχίσαμε την εξερεύνηση, λίγο μετά το σημείο από όπου είχαμε πάρει τη βίζα μας. Περπατήσαμε μέχρι την κεντρική πλατεία όπου βρήκαμε ένα μικρό παρκάκι γεμάτο κόσμο και ένα μεγάλο σιντριβάνι στο κέντρο του. Μπροστά από αυτό βρισκόταν το άγαλμα του Στεπάν Σάουμιν. Παραδίπλα, το Προεδρικό Μέγαρο και το Κτίριο της Εθνοσυνέλευσης, με αρκετή φύλαξη από γεροδεμένους  και γραβατωμένους σωματοφύλακες, σημάδι ότι μέσα γινόταν συνεδρίαση.

Το άγαλμα του Στεπάν Σαουμίν, μπολσεβίκος επαναστάτης και ήρωας του Ναγκόρνο Καραμπάχ, γνωστός ως Λένιν του Kαυκάσου.

Το κτίριο της Ένωσης των Αγωνιστών Ελευθερίας του Αρτσάχ.

Σχεδιάζοντας το ταξίδι, καιρό πριν, ο Οικονομάκης μου είχε πει για ένα μικρό χωριό ονόματι Mehmana, κρυμμένο καλά κοντά στα σύνορα με Αζερμπαϊτζάν. Στο μέρος αυτό ζούσαν Έλληνες που ακόμα και σήμερα λέγεται ότι μιλούν μια ποντιακή διάλεκτο. Δυστυχώς, ο δρόμος για να φτάσει κάποιος εκεί δεν είναι καθόλου εύκολος και απαιτούσε 90-100 επιπλέον χιλιόμετρα χωματόδρομου, κάτι που σε συνδυασμό με το σφιχτό μας πρόγραμμα μας ανάγκασε να το αφήσουμε.

Στο τέλος της ημέρας, βρήκαμε ένα εστιατόριο γεμάτο κόσμο και χωθήκαμε μέσα. Όταν γυρίσαμε στον ξενώνα γνωρίσαμε και τους υπόλοιπους διαμένοντες εκεί, το ζευγάρι των Πολωνών που θα μοιραζόμασταν το δωμάτιο και ένα Γιαπωνέζο που φορούσε συνεχώς τα ακουστικά του, αγνοώντας όλους τους υπόλοιπους. Σύντομα πέσαμε για ύπνο αφού ένιωθα έντονη εξάντληση από το σημερινό μας ταξίδι. Είχαμε ανάγκη για άμεση φόρτιση των μπαταριών μας, κάτι που προσπαθήσαμε να επιτύχουμε ξάπλα στο κρεβάτι.

Έξοδα: