Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας: “Ιράν”

Ημέρα: 18 – Σάββατο 11/8/2018
Απόσταση: 458 χλμ (σύνολο: 4.630 χλμ)
Διαδρομή: Στεπανακέρτ (Αρτσάχ) – Goris – Zorats Karer – Orbelian’s Caravanserai – Noratus Cemetery – Hayravank – Sevanavank – Ερεβάν (Αρμενία)

Σήμερα η μέρα ξεκίνησε με τους χειρότερους δυνατούς οιωνούς. Ο ύπνος ήταν χάλια, παρόλο που πέρασα αρκετές ώρες στο κρεβάτι. Ένας συνδυασμός από το χθεσινό κρύωμα που είχα αρπάξει και τα σαραβαλιασμένα κρεβάτια του ξενώνα. Με τρελό πονοκέφαλο και το λαιμό μου σε άσχημη κατάσταση, ζήτησα λίγο τσάι από την σπιτονοικοκυρά αλλά, είτε δεν καταλάβαινε είτε δεν ήθελα να καταλάβει. Τέλος πάντων, 8:00 το πρωί είχαμε ετοιμαστεί, ευχαριστήσαμε τους ιδιοκτήτες και πήραμε κατεύθυνση προς Goris.

Πριν αφήσουμε την πόλη, σταμάτησα στην κεντρική πλατεία ψάχνοντας για λίγο τσαγάκι. Δε βρήκαμε πουθενά. Ούτε καν τα αυτόματα μηχανήματα καφέ, γύρω από την πλατεία, δε δούλευαν αφού δεν είχαν μέσα νερό. Απλά μας έφαγε τα 50 Dram που του έριξα εκλιπαρώντας για κάτι ζεστό. Λες και με είχε καταραστεί ο Θεός σήμερα. Λίγο έξω από το Στεπανακέρτ βρήκα κάτι σαν εστιατόριο, μπήκα μέσα απεγνωσμένος και ζήτησα λίγο τσάι. Τους είδα να παραξενεύονται που το έκανα. Σε μία χώρα που όλοι πίνουν τσάι, ήταν τόσο δύσκολο να βρω λίγο και για εμένα; Τι σκατά, όλοι σπίτι τους το φτιάχνουν; Μια γυναίκα στην κουζίνα πήγε να μου φτιάξει. Της έδωσα το αυτοσχέδιο σέικερ του καφέ μου για να το βάλει εκεί ώστε να μη χρησιμοποιήσει δικό της κύπελλο. Μόλις το ετοίμασε, ζήτησα να πληρώσω. Την είδα ότι κατευθύνθηκε σε ένα ψηλό και γεροδεμένο μεσήλικα, με φάτσα μαφιόζου, που έδειχνε σαν το αφεντικό του μαγαζιού. Με έδειξε και αυτός της είπε κάτι στη γλώσσα τους. Νταξ… σκέφτηκα. Κοίτα να δεις που τώρα με είδαν τουρίστα και θα φροντίσουν να με γδάρουν. Έρχεται η υπάλληλος χαμογελαστή και μου δείχνει να καταλάβω ότι το τσαγάκι μου είναι κερασμένο. Τι βλάκας που ένιωσα για τις πρότερες σκέψεις μου. Ευχαρίστησα την γυναίκα, χαιρέτησα τον ιδιοκτήτη και επέστρεψα στο αυτοκίνητο που περίμενε ο Θανάσης.

Μπαίνοντας στο δρόμο για το Goris, ο καιρός ήταν συννεφιασμένος και σύντομα αυτό μετατράπηκε σε βροχή και πυκνή ομίχλη. Φτάσαμε στα συνοριακό φυλάκιο, δώσαμε το χαρτί που μας είχαν χορηγήσει από την έκδοση της βίζας και μετά από μία μόλις μέρα, επιστρέψαμε στην Αρμενία.

Φτάσαμε στο Goris και χρειάστηκε να περάσουν άλλα 20 χιλιόμετρα για να μας αφήσει η ομίχλη. Εγώ έτρεμα από το κρύο αλλά βλέποντας το Θανάση αραχτό δίπλα μου, κατάλαβα ότι το κρύο δεν ήταν πραγματικό. Έβαλα θερμόμετρο και διαπίστωσα ότι μου έμπαινε πυρετός. Χαπακώθηκα με ένα depon και περίμενα μέχρι να πιάσει δουλειά.

Ευτυχώς μετά το Goris o καιρός άνοιξε κι έτσι η στάση μας στο Zorats Karer έγινε υπό ιδανικές συνθήκες. Με μια μικρή παράκαμψη στη διασταύρωση προς Sisian, 35 χιλιόμετρα από το Goris, φτάσαμε στο Stonehenge της Αρμενίας. Παρκάραμε το αυτοκίνητο σε ένα μικρό πάρκινγκ, περιτριγυρισμένο από θερισμένα χωράφια, και περπατήσαμε για 300-400 μέτρα μέχρι τον αρχαιολογικό χώρο. Αρχικά νόμιζα ότι είχε αρκετούς επισκέπτες, σύντομα διαπίστωσα όμως ότι η πλειοψηφία αυτών, γύρω στα 20-30 άτομα, ανήκαν στην αρχαιολογική υπηρεσία που πραγματοποιούσε έργα στον περιβάλλοντα χώρο.

Το Zorats Karer, γνωστό και ως Karahunj ή Carahunge, βρίσκεται σε υψόμετρο 1770 μέτρων και καταλαμβάνει έκταση περίπου 7 εκταρίων στην αριστερή πλευρά του φαραγγιού του ποταμού Dar, παραπόταμου του Vorotan. Από τους σημαντικότερους προϊστορικούς αρχαιολογικούς χώρους της Αρμενίας, κατασκευασμένο την εποχή του Χαλκού, αρκετά κοντά στην πόλη Sisian. Το όνομα Carahunge πιστεύεται ότι προέρχεται από τις αρμενικές λέξεις “πέτρα” (car) και “ήχος” (hunge), δηλαδή “πέτρες που μιλάνε”. Η ερμηνεία σχετίζεται με το γεγονός ότι οι πέτρες εκπέμπουν ήχους σε μια θυελλώδη ημέρα, πιθανώς εξαιτίας των οπών πάνω τους.

Συνολικά μετρώνται 223 πέτρες, με ύψη από 0,5 έως 3 μέτρα (πάνω από το έδαφος) και βάρος που φτάνει έως και τους 10 τόνους. Περίπου 80 από τις πέτρες διαθέτουν κυκλική οπή, αν και μόνο 37 από αυτές στέκονται όρθιες ακόμα. Κάποιοι Ρώσοι και Αρμένιοι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι πέτρες αυτές χρησιμοποιήθηκαν για αστρονομικές παρατηρήσεις. Κάποιες συσχετίστηκαν με παρατηρήσεις της ανατολής ή της δύσης, τις ισημερίες και το σεληνιακό κύκλο, χωρίς να υπάρχει όμως μεγάλη βεβαιότητα για αυτές τις υποθέσεις.

Κι ενώ οι πρώτοι όρθιοι βράχοι δε φάνταζαν ιδιαίτερα εντυπωσιακοί, προχωρώντας στο μονοπάτι, φαινόταν σαν το μνημείο αυτό να παίρνει μία μορφή. Στο κέντρο υπήρχε μία μεγάλη κυκλική δομή που στη βάση της φαινόταν κάτι σαν υπόγειο δωμάτιο. Μερικές σκηνές τριγύρω, μάλλον από τον κόσμο που δούλευε εκεί.

Επιστρέφοντας στη διασταύρωση για Goris, πήραμε το δρόμο προς Ερεβάν. Όμορφη διαδρομή, παρόλα τα μπαλώματα του δρόμου. Κι ενώ αρχικά κινηθήκαμε στον ίδιο δρόμο που μας είχε φέρει εδώ, μετά το Vayk ακολουθήσαμε την πινακίδα που έδειχνε προς Martuni, παίρνοντας κατεύθυνση προς τη λίμνη Sevan.

Στο δρόμο μας συναντήσαμε το πάσο του Vorotan, σε υψόμετρο 2.344 μέτρων. Το πέρασμα συνδέει τα χωριά Saravan (στην επαρχία Vayots Dzor) και Gorayk (στην επαρχία Syunik). Στην κορυφή υπάρχουν δύο περίεργα μνημεία, από τις δύο πλευρές του περάσματος, καθώς και ένα μικρό σιντριβάνι, με πολλούς οδηγούς να σταματάνε για φωτογραφίες.

Διασχίζοντας το πάσο του Vorotan.

Με τον πυρετό να μη με αφήνει, ο Θανάσης πρότεινε να σταματήσουμε κάπου για φαγητό. Βρήκαμε ένα εστιατόριο στην άκρη του δρόμου και παρκάραμε. Παράγγειλα μια σούπα μπορς που φάνηκε εξαιρετική επιλογή για την περίσταση, από τις ελάχιστες φορές που έτυχε να αφιερώσουμε χρόνο για μεσημεριανό φαγητό. Καλώς ή κακώς, το πρόγραμμα που ακολουθούσαμε ήταν τέτοιο που δεν έμενε χρόνος για κανονικό μεσημεριανό γεύμα, συνήθως παίρναμε κάτι πρόχειρο στο χέρι.

Μετά το σύντομο διάλειμμα, ξαναμπήκαμε στο δρόμο για τη λίμνη Sevan, ανεβαίνοντας συνεχώς υψόμετρο. Μόλις 1-2 χιλιόμετρα πριν το πάσο του Vardenyats, στα 2.410 μέτρα, συναντήσαμε το Caravanserai του Orbelian. Στο πάρκινγκ δίπλα στο μνημείο, ένας ντόπιος είχε μετατρέψει το Lada του σε πάγκο, προσφέροντας ένα σωρό πράγματα στους ταξιδιώτες που επισκέπτονταν το μέρος. Από μικρά σουβενίρ μέχρι τοπικό μέλι και βότκα.

To Caravanserai του Orbelian (γνωστό και ως Selim Caravanserai) κατασκευάστηκε το 1332 κατά μήκος του ορεινού περάσματος Vardenyats (επίσης γνωστό και ως πέρασμα Selim) από τον πρίγκιπα Chesar Orbelian, για να φιλοξενήσει τους κουρασμένους ταξιδιώτες και τα ζώα τους που διέσχιζαν την ορεινή περιοχή Vayots Dzor.

Αποτελεί το καλύτερα διατηρημένο caravanserai σε ολόκληρη τη χώρα. Η μόνη είσοδος βρίσκεται στον ορθογώνιο προθάλαμο, δίπλα στην κύρια αίθουσα του συγκροτήματος. Διαθέτει πέτρινη οροφή που στηρίζεται σε τρεις καμάρες. Η είσοδος είναι διακοσμημένη με τα ανάγλυφα ενός φτερωτού ζώου στα αριστερά και ένα ταύρο στα δεξιά. Υπάρχουν δύο επιγραφές που βρίσκονται στο προθάλαμο, η μία είναι γραμμένη στα Περσικά και η άλλη στην Αρμενική. Κι ενώ η πρώτη είναι κατεστραμμένη, στη δεύτερη διαβάζει κανείς μεταξύ των άλλων: “Στο όνομα του Παντοδύναμου και ισχυρού Θεού, το έτος 1332, επί κυριαρχίας του Busaid Khan, εγώ o Chesar, γιος του πρίγκιπα Liparit, και η μητέρα μου Ana, εγγονός του Ivane, και οι αδελφοί μου, όμορφοι σαν λιοντάρια, χτίσαμε αυτό το πνευματικό σπίτι με δικά μας κεφάλαια για τη σωτηρία των ψυχών μας. Σας παρακαλούμε, περαστικοί, θυμηθείτε μας στον Χριστό.”

Μετά την εξερεύνηση κάτσαμε έξω χαζεύοντας την απίστευτη θέα που προσέφερε το μέρος. Είδα τον Αρμένιο μικροπωλητή να δουλεύει με τις πέτρες που ήταν θαμμένες μπροστά από το μνημείο, καθαρίζοντας το χώρο για τα αυτοκίνητα. Είχε ξεθάψει μόλις ένα ψιλοτεράστιο βράχο, μπορεί και 40 κιλά, και πάλευε να τον κουβαλήσει μονάχος. Έτρεξα κι έπιασα από τη μια μεριά, με είδε και καταχάρηκε. Φτάσαμε μέχρι το γκρεμό και ρίξαμε το βράχο στο κενό. Πιάσαμε την κουβέντα και μου είπε ότι είχε καθαρίσει μόνος του την περιοχή, αναλαμβάνοντας ουσιαστικά τη φύλαξη και τη συντήρηση της. Ωραίος τυπάκος, χαμογελαστός και χαβαλετζής. Τον χαιρέτησα και φύγαμε.

Σχεδόν αμέσως φτάσαμε στο πάσο του Vardenyats, στα 2.410 μέτρα. Η διαδρομή διασχίζει τα βουνά Vardenis και από εκεί παρέχει πρόσβαση στη λίμνη Sevan, καθιστώντας την εξαιρετικά σημαντική στο παρελθόν. Παλαιότερα το πέρασμα ήταν γνωστό ως Selim Mountain Pass, αλλά το όνομα άλλαξε πρόσφατα. Ο δρόμος είναι αρκετά επικίνδυνος το χειμώνα λόγω των ακραίων θερμοκρασιών που επικρατούν, με χιονοθύελλες, ισχυρούς ανέμους, ομίχλη και αρκετό πάγο.

Δεν πέρασε πολύ ώρα πριν εμφανιστεί μπροστά μας η λίμνη Sevan. Πανέμορφη, σε υψόμετρο 1900 μέτρων, μαζί με τις λίμνες Van και Urmia, αποτελούσαν τις “Θάλασσες του Βασιλείου της Αρμενίας”. Εν τω μεταξύ, το κεφάλι μου με πέθαινε και ένιωθα όλα μου τα οστά να πονάνε, λες και με χτυπούσαν το προηγούμενο βράδυ. Τουλάχιστον το τοπίο ισοστάθμιζε τον πυρετό, παρόλο που το θερμόμετρο έμενε σταθερά μεταξύ 38-39^ο C.

Φτάσαμε στο νεκροταφείο του Noratus. Πρόκειται για ένα μεσαιωνικό νεκροταφείο με μεγάλο αριθμό από αρμενικούς σταυρούς, γνωστά ως khachkars. Το khachkar είναι ένα σκαλιστό μνημείο που φέρει σταυρό, διακοσμημένο συχνά με επιπλέον μοτίβα όπως ροζέτες και βοτανικά σχέδια, χαρακτηριστικό δείγμα της μεσαιωνικής χριστιανικής αρμενικής τέχνης.

Το χωριό Noratus όπου βρίσκεται το μέρος, είναι κοντά στη λίμνη Sevan, 90 χιλιόμετρα βόρεια του Ερεβάν, και αποτελεί το μεγαλύτερο σωζόμενο νεκροταφείο με khachkars, μετά την καταστροφή των khachkars στην Old Julfa του Nakhichevan, από την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν. Τα παλαιότερα khachkars χρονολογούνται από τα τέλη του 10^ου αιώνα και η πλειοψηφία τους σήμερα καλύπτεται από βρύα και λειχήνες.

Αρκετοί τοίχοι στο νεκροταφείο απεικονίζουν σκαλισμένες σκηνές γάμων και αγροτικής ζωής. Δίπλα στο παλιό νεκροταφείο έχει χτιστεί ένα νέο σύγχρονο νεκροταφείο, χωρισμένο από ένα μακρύ φράχτη. Εκεί κοντά βρίσκεται και η εκκλησία της Παναγίας που χτίστηκε τον 9^ο αιώνα.

Υπάρχει ένας μύθος στην περιοχή που σχετίζεται με την εισβολή των Μογγόλων υπό τον Ταμερλάνο. Σύμφωνα με αυτόν, κατά την εισβολή, έξι αιώνες πριν, οι κάτοικοι του χωριού είχαν τοποθετήσει κράνη και σπαθιά στα khachkars, κάνοντας τα να μοιάζουν με ένοπλους στρατιώτες. Το αποτέλεσμα ήταν ο Ταμερλάνος να φοβηθεί από τον αριθμό των υπερασπιστών της πόλης και τελικά να υποχωρήσει.

Φεύγοντας από το Noratus, κατευθυνθήκαμε προς τη μονή του Hayravank, στις νοτιοδυτικές ακτές της λίμνης Sevan. Το μοναστικό συγκρότημα που ολοκληρώθηκε μεταξύ 9^ου και 12^ου αιώνα, βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Hayravank και αποτελείται από μια εκκλησία, ένα παρεκκλήσι και αρκετά khachkars. Η εκκλησία έχει σχήμα σταυρού με τέσσερις ημικυκλικές αψίδες και οκταγωνικό θόλο. Κι ενώ ο αρχικός θόλος είχε καταρρεύσει εντελώς, ανακατασκευάστηκε στη δεκαετία του 80. Μία οπή στην κορυφή του θόλου αφήνει φως στο δωμάτιο κάτω.

Η τελευταία μας στάση ήταν στη μονή του Sevanavank, στη βορειοδυτική ακτή της λίμνης. Κι ενώ αρχικά το μοναστήρι βρισκόταν στη νότια όχθη ενός μικρού νησιού, με την τεχνητή αποξήρανση της λίμνης που ξεκίνησε στην εποχή του Ιωσήφ Στάλιν, η στάθμη του νερού έπεσε περίπου 20 μέτρα και το νησί μετατράπηκε σε χερσόνησο. Εκεί βρίσκεται ο ξενώνας της Αρμενικής Ένωσης Συγγραφέων αλλά και η καλοκαιρινή κατοικία του Αρμένιου Προέδρου. Η μονή του Sevanavank είναι ένα από τα πιο δημοφιλή τουριστικά αξιοθέατα στην Αρμενία.

Μόλις παρκάραμε, δίπλα στο μοναστήρι, έβαλα το θερμόμετρο και είδα τη θερμοκρασία να έχει εκτοξευτεί στους 39,5^ο C. Λογικό ίσως αν σκεφτεί κανείς ότι αντί να κάτσω να ξεκουραστώ, είχα περάσει τις τελευταίες 6-7 ώρες οδηγώντας και εξερευνώντας την ανατολική Αρμενία. Κι αφού αυτή τη φορά κατάλαβα ότι δεν με έπαιρνε άλλο, αποφάσισα να κρατήσω δυνάμεις μπας και τη βγάλω καθαρή.

Βλέποντας κάτι τεράστιες ουρές (μάλλον γάμος πάλι) αλλά και την ανάβαση στο λόφο που βρισκόταν η μονή, είπα στο Θανάση ότι θα έμενα στο αυτοκίνητο, αφήνοντας τον για λίγο μόνο αυτή τη φορά. Κι ενώ σε πρώτη φάση κατέβηκε από το αμάξι, μετά από 2-3 φωτογραφίες επέστρεψε γρήγορα, αφήνοντας την περιήγηση στο Sevanavank για το επόμενο ταξίδι μας στην Αρμενία. Από χαμηλά που το είδαμε πάντως, όμορφο φαινόταν.

Στο δρόμο, πριν και μετά τη Sevan, μου έκανε σίγουρα εντύπωση ο μεγάλος αριθμός από περιπολικά. Στημένα σε διάφορα σημεία να εντοπίζουν τους παραβάτες των ορίων ταχύτητας και να τους σταματάνε για να μοιράσουν τις κλήσεις. Χωρίς υπερβολή, μπορεί να ήταν και 10 από αυτά, εφοδιασμένα όλα με ραντάρ, χώρια τις κάμερες ταχύτητας που ήταν σε σταθερά σημεία του δρόμου. Εγώ, ζαλισμένος από τον πυρετό, και να ήθελα δε μπορούσα να οδηγήσω γρηγορότερα, οπότε δεν αγχωνόμουν μη με σταματήσουν.

Φτάσαμε στο Ερεβάν, βρήκαμε το όμορφο hostel μας και στριμωχτήκαμε σε ένα παραγεμισμένο δωμάτιο όπου είχαν προστεθεί έξτρα κλίνες, για να χωρέσουν όσο γίνεται περισσότεροι ταξιδιώτες. Για καλή μου τύχη, στην υποδοχή έπιασα κουβέντα με μια υπάλληλο και αυτή μαθαίνοντας ότι θα συνεχίσω το ταξίδι μου στο Ιράν, με σύστησε σε δύο Ιρανούς. Τα δύο παιδιά φρόντισαν να καλύψουν πολλές από τις απορίες που είχα μαζέψει το τελευταίο διάστημα για τον επόμενο προορισμό μου.

Δυνάμεις για έξοδο δεν είχα, ούτε ο Θανάσης νομίζω. Περπατήσαμε μέχρι ένα γειτονικό ψιλικατζίδικο που βρήκαμε ανοιχτό, πήραμε μερικά φαγώσιμα και γυρνώντας στο hostel φτιάξαμε λίγη σαλάτα και τσαγάκι για βραδινό. Ύπνος από νωρίς και συνέχεια στην εξερεύνηση από αύριο πάλι.

Έξοδα: