Από τα Ευρωπαϊκά σαλόνια στα Βαλκανικά αλώνια

Τετάρτη 21 Αυγούστου, Πινελιές Ταραντίνο (χλμ. 384)
Πρωινή αναχώρηση -κλασικά- περνώντας για ακόμα μια φορά μέσα από το εθνικό πάρκο με κατεύθυνση τα σύνορα με Βοσνία. Λίγο πριν στρίβουμε για να ψάξουμε να βρούμε την αεροπορική βάση Zeljava η οποία βρίσκεται στα σύνορα Κροατίας-Βοσνίας, ένα όχι και τόσο γνωστό υπόλειμμα του εμφύλιου πολέμου της τότε Γιουγκοσλαβίας.

Προβολή χάρτη μεγαλύτερου μεγέθους

Το είχα διαβάσει κάποτε σε ένα ταξιδιωτικό στο advrider και το είχα σημειώσει στα “θα πάω” μέρη μου. Εκτός από αυτό το ταξιδιωτικό, οι υπόλοιπες πληροφορίες που μάζεψα από το διαδίκτυο ήταν αποθαρρυντικές. Ναρκοθετημένη ακόμα περιοχή, στην οποία απαγορεύεται η επίσκεψη και με μια λάθος κίνηση θα μπορούσες εύκολα να συλληφθείς για παράνομη είσοδο στην Βοσνία. Ήταν δυνατόν να μην πάω μετά;

Πριν μπω όμως στην ιστορία της βάσης, ας εξιστορήσω το δικό μας αλλά Ταραντίνο στόρι. Αφήνουμε τον κεντρικό δρόμο για να βρεθούμε σε μια περιοχή με εμφανή τα κατάλοιπα του πολέμου. Συνηθισμένο για περιοχές που βρίσκονται κοντά στα σύνορα, το έχω ξαναδεί σε παλαιότερες επισκέψεις μου σε αυτές τις χώρες. Τα βομβαρδισμένα, μάλλον ακατοίκητα, κτίρια και οι τοίχοι με σημάδια από σφαίρες πληθαίνουν όσο κινούμαστε βαθύτερα.

Οι πρώτες πινακίδες που ειδοποιούν για νάρκες με κάνουν να φρενάρω για λίγο. Δύο παράλληλοι δρόμοι οδηγούν προς τον ίδιο προορισμό. Ακολουθώ τον πιο πατημένο κατά την γνώμη μου για να βρεθούμε μπροστά σε κάτι εγκαταλελειμμένα πολεμικά αεροπλάνα.

Πλησιάζουμε με αργές κινήσεις ώσπου να δούμε ότι στα αεροπλάνα είναι χαραγμένα διάφορες αηδίες. Άρα έχουν πατήσει και άλλοι πριν από εμάς.. Ξεθαρρεύουμαι χαζεύοντας γύρω-γύρω και προσπαθούμε να σκαρφαλώσουμε μέσα σε αυτά.

Ο Στράτος με τον Πέλο το τραβάνε λίγο παραπάνω κάνοντας μια κόντρα στον αεροδιάδρομο…

Οι υπόλοιποι δεν το γνωρίζουν, αλλά εγώ ξέρω ότι δεν είναι αυτό που ψάχνω. Αλλά δεν το βρίσκω και η αλήθεια είναι πως ψιλοφοβάμαι μην απογειωθώ απότομα από καμιά νάρκη. Και πάνω στην αμηχανία παύλα ψάξιμο… μια γιαγιά εμφανίζεται στον ορίζοντα. Μαυροφορεμένη, και σκυφτή, πλησιάζει με μικρά βήματα στηριζόμενη στο μπαστούνι της.

Φώτο δεν έχουμε αλλά η γιαγιά διακρίνεται σε αυτή την καταλάθος φωτογραφία να κρέμεται από το μπαλκόνι της, περιεργαζόμενη τους ξένους εισβολείς.

Η Αθήνα μαζί με τη Νατάσα, η όποια μιλάει λίγα Τσέχικα -που συγγενεύουν με τα Γιουγκοσλάβικα- αναλαμβάνουν να προσπαθήσουν να πάρουν πληροφορίες. Για αεροδρόμιο ρωτούσαν, για τα παιδικά της χρόνια μας έλεγε η γιαγιά. Η αδυναμία συνεννόησης μετατρέπεται σε παντομίμα όπου σε κάποια στιγμή βρισκόμαστε σχεδόν όλοι με ανοικτά χέρια να κάνουμε τα αεροπλανάκια και την γιαγιά να έχει ξεκαρδιστεί στα γέλια…

Με το ίδιο ακριβώς μοτίβο, η γιαγιά αναχωρεί προς τον αεροδιάδρομο… οπς τι είναι αυτό στο βάθος… ένα περιπολικό… Κουνάμε χέρια… μας βλέπει και πλησιάζει… Ή θα μας κλείσουν μέσα ή θα βγάλουμε άκρη.

Το πλήρωμά του δύο νεαρές Κροάτισσες οι οποίες φυσικά δεν μιλάνε γρι Αγγλικά. Με μια μίξη Τσεχω-αγγλο-ελληνικών και λίγη παντομίμα (σίγουρη λύση) καταλαβαίνουν τι ψάχνουμε και μας δείχνουν τη σωστή κατεύθυνση. Μας προειδοποιούν όμως να μην προχωρήσουμε μετά από ένα σημείο, καθώς η είσοδος στην εγκαταλελειμμένη βάση απαγορεύεται. Αφού τις διαβεβαιώνουμε ότι θέλουμε απλά να τραβήξουμε μερικές τουριστικές φωτογραφίες μας αποχαιρετούν και απομακρύνονται προς την κατεύθυνση που έφυγε και η γιαγιά.

Ξεκινάμε και εμείς ακολουθώντας την πορεία που μας έδειξαν. Όσο πάει και ο δρόμος στενεύει. Ένας σκύλος μας παίρνει κυνήγι, ένα ελεύθερο άλογο ενοχλείται από την παρουσία μας και χλιμιντρίζει κλωτσώντας με τα πίσω πόδια του στον αέρα. Συνεχίζουμε μέσα σε πυκνή βλάστηση ώσπου ξαφνικά ξεπροβάλει μπροστά μας ένα ξέφωτο. Αλλά δεν είμαστε μόνοι…

Ένα περιπολικό, ένα γυαλιστερό Skoda Octavia και ένα επίσης χλιδάτο Audi A6 είναι παρκαρισμένα στον αεροδιάδρομο, ακριβώς μπροστά στην είσοδο της αεροπορικής βάσης. Δύο αστυνομικοί, 5-6 κουστουμαρισμένοι, και μία καλοντυμένη γυναίκα βρίσκονται όρθιοι δίπλα στα οχήματα. Αμάν! τι γίνεται εδώ ρε παιδιά; Καθώς πλησιάζουμε, τους κυκλώνουμε με τα μηχανάκια μας και σταματάμε. Παρατηρώ τα διακριτικά των αστυνομικών και βλέπω ότι είναι Βόσνιοι, γνωρίζω όμως ότι το έδαφος αυτό είναι Κροατικό! Αρχικά μας χαμογελούν και μας φωτογραφίζουν με τα κινητά τους (πράγμα που εμείς κωλώσαμε να κάνουμε). Τα πράγματα, όμως, σοβαρεύουν και οι αστυνομικοί, με τη βοήθεια της καλοντυμένης γυναίκας, μας ενημερώνουν ότι η είσοδος στο χώρο δεν επιτρέπεται και μας ζητούν να αναχωρήσουμε άμεσα. Καθώς γνωρίζω ότι βρισκόμαστε σε Κροάτικο έδαφος, αναφέρω ότι πριν λίγο συναντήσαμε τις Κροάτικες αρχές και ότι μας επέτρεψαν να επισκεφτούμε σύντομα το χώρο. Σηκώνοντας τους ώμους ψηλά, παραδέχονται ότι δεν είναι στη δικαιοδοσία τους και εφόσον μας το επέτρεψαν οι Κροάτικες αρχές μπορούμε να παραμείνουμε. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, επιβιβάζονται βιαστικά στα οχήματά τους και εξαφανίζονται στον αεροδιάδρομο με κατεύθυνση τη Βοσνιακή πλευρά. Γεγονός που επιβεβαίωσε όσα είχα διαβάσει, ότι δηλαδή, μπορείς να μπεις παράνομα στη Βοσνία, και αντίστροφα, εάν ακολουθήσεις αυτόν τον αεροδιάδρομο.

Για τους δύσπιστους ακολουθεί ένα μικρό βιντεάκι καθώς είναι το μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο που έχουμε για όλα τα παραπάνω…

Για το τι ακριβώς παιζόταν εκεί, οι απόψεις διίστανται. Κάποιοι πιστεύουν ότι γίναμε μάρτυρες κάποιας παράνομης δοσοληψίας αλλά εγώ έχω διαφορετική άποψη. Αν ήταν παράνομη δοσοληψία δεν θα ζούσαμε να σας το περιγράψουμε. Το πιο πιθανό είναι οι κουστουμαρισμένοι να ήταν τίποτα Βόσνιοι διπλωμάτες οι οποίοι συνοδεία αστυνομικών μπήκαν παράνομα στην Κροατία για να επισκεφτούν την αεροπορική βάση. Και έπεσαν πάνω σε κάτι μακρινούς επισκέπτες από την Ελλάδα… Μόνο σε ταινία του Ταραντίνο τέτοιο σενάριο…

Ιστορικά τώρα, η αεροπορική βάση Zeljava, ήταν η μεγαλύτερη υπόγεια βάση της τότε Γιουγκοσλαβίας κατά τον εμφύλιο πόλεμο και μια από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης. Η κατασκευή της άρχισε το 1948 για να ολοκληρωθεί 20 χρόνια αργότερα, με κόστος το αστρονομικό ποσό των 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τρεις φορές όσο ο τωρινός ετήσιος αμυντικός προϋπολογισμός της Σερβίας και της Κροατίας.

Οι υπόγειες εγκαταστάσεις απλωνόταν σε μήκος 3,5 χιλιομέτρων και περιλάμβαναν μια υπόγεια πηγή νερού, γεννήτριες, και στρατιωτικές εγκαταστάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να αποθηκεύσουν τρόφιμα και καύσιμα για 30 μέρες και θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν μέχρι και 1000 άτομα.

Η αεροπορική βάση χρησιμοποιήθηκε εντατικά το 1991, κατά τη διάρκεια του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας. Μετά το πέρας του εμφυλίου, ο Γιουγκοσλαβικός στρατός κατέστρεψε τον αεροδιάδρομο γεμίζοντας τους προσχεδιασμένους -για αυτό το λόγο- χώρους με εκρηκτικά. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε το 1992 με την τοποθέτηση 56 τόνων εκρηκτικών! Η επακόλουθη έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή που οι κάτοικοι της κοντινής πόλη της Bihac ισχυρίστηκαν ότι έβγαινε καπνός από τις σήραγγες για έξι ολόκληρους μήνες.

Και αφού πέφτουν οι τίτλοι τέλους της ταινίας αναχωρούμε για να περάσουμε σε Βοσνιακό έδαφος. Τα σύνορα δεν έχουν κίνηση και σε σύντομο χρόνο βρισκόμαστε να απολαμβάνουμε την ερημική επαρχία της Βοσνίας. Έχει συννεφιά και αρκετό κρύο, καθώς η διαδρομή μας διασχίζει τις Δειναρικές Άλπεις και επί το πλείστον κινούμαστε σε περίπου 1000 μέτρα υψόμετρο.

Η διαδρομή είναι απολαυστική, με ανοικτές παρατεταμένες στροφές, χωρίς παγίδες και χωρίς κίνηση. Όμως τα βλέμματα μας κεντρίζουν τα ατελείωτα νεκροταφεία και οι δεκάδες ακρωτηριασμένοι που συναντάμε στα χωριά που βρίσκονταν στην πορεία μας. Σημάδια πολέμου που δύσκολα σβήνουν…

Επίσης αυτά τα καταστήματα πώλησης CD, πρέπει να κατέχουν παγκόσμια πρωτοτυπία…

Φτάνουμε στο Jajce και κάνουμε μια στάση για να θαυμάσουμε τους εντυπωσιακούς καταρράκτες. Η πόλη λες και είναι χτισμένη πάνω σε αυτούς. Η φτώχεια, όμως, και η κακομοιριά γρήγορα γίνεται αντιληπτή. Μέσα σε λίγα λεπτά από την ώρα που σταθμεύσαμε διάφορα πιτσιρίκια αλλά και μεγάλοι μας πλησίασαν να μας ζητήσουν λεφτά ή και λίγο από το κολατσιό μας.

Στη βάση περίπου των καταρρακτών υπάρχει ένας όμορφα διαμορφωμένος χώρος αλλά είναι αδύνατον να κάτσεις σε αυτόν λόγω του ότι σε δευτερόλεπτα γίνεσαι λούτσα. Μαζί με την Γιάννα το τολμήσαμε και πλάτσα-πλούτσα καταφέραμε να τραβήξουμε δύο μέτριες φωτογραφίες.

Ξανά στο δρόμο με τη διαδρομή να κυλάει αρχικά στο ίδιο μοτίβο και στη συνέχεια μέσα από ένα όμορφο φαράγγι για να καταλήξουμε στο Mostar, τον σημερινό μας προορισμό. Μερικά χαιλάιτς:

Παπ… τέλος, το είδαμε και αυτό 😉

Τακτοποιούμαστε στην Villa Monera και τραβάμε για να πάρουμε μια γεύση από την παλιά πόλη του Mostar. Τα σημάδια του εμφύλιου πολέμου είναι ακόμα νωπά στα σοκάκια της πόλης. Δεν χρειάζεται να είσαι ιδιαίτερα παρατηρητικός, για να διαπιστώσεις ότι τα περισσότερα κτίρια έχουν άφθονα σημάδια πυροβολισμών και επίσης υπάρχουν αρκετά χαμόσπιτα με βομβαρδισμένες στέγες. Αναπόφευκτα, το γεγονός αυτό σου προκαλεί ένα σφίξιμο στην καρδιά και ένα αίσθημα μελαγχολίας.

Καθώς το Mostar είναι γνωστό ως το “μαργαριτάρι” της Βοσνίας προχωράμε προς το πολυφωτογραφημένο γεφύρι του “Στάρι Μοστ” το οποίο ευθύνεται και για την ονομασία της πόλης. Στάρι Μόστ σημαίνει παλαιά γέφυρα…

Η εντυπωσιακή γέφυρα, είχε χτιστεί επί οθωμανικής κυριαρχίας βασισμένη σε σχέδια του Τούρκου αρχιτέκτονα Μιμάρ Χαϊρουντίν. Καταστράφηκε, όμως, κατά τον εμφύλιο από Κροάτες και ξαναχτίστηκε με βάση το αρχικό σχέδιο το 2004, χρησιμοποιώντας μάλιστα κομμάτια από την αρχική γέφυρα που είχαν πέσει στον ποταμό. Από το 2005 η γέφυρα αποτελεί Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Στον ένα πυργίσκο της φιλοξενείται ένα μουσείο με την ιστορία της γέφυρας (κλειστό κατά την επίσκεψη μας λόγω πέρας του ωραρίου) και στην άλλη πλευρά σε ένα παλιό κομμάτι που διασώζεται υπάρχει χαραγμένο με μαύρα γράμματα στα αγγλικά: «Μην ξεχνάτε το ’93», σαν μια υπενθύμιση όλων εκείνων των φοβερών γεγονότων που συνέβησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

Κάτι κουζουλοκόπελα (χειρότερα και από μας) τολμούν έναντι αμοιβής από τους τουρίστες, να βουτήξουν από την γέφυρα η οποία έχει ύψος 20 μέτρα. Αν και έχουμε βιντεάκι, προτίμησα να βάλω ένα από το youtube το οποίο είναι πολύ καλύτερο.

Η παλιά πόλη είναι όμορφα πεζοδρομημένη, με δεκάδες γραφικά μαγαζάκια και πολύ, μα πολύ, τουρισμό.

Ένα ιδιαίτερο στοιχείο -γενικά της Βοσνίας- είναι η αρμονική συνύπαρξη Μουσουλμάνων και Χριστιανών, χαρίζοντας στον επισκέπτη καταπληκτικά φωτογραφικά κάδρα.

Η ώρα περνάει και η εύρεση τροφής σε μια τουριστική πόλη αποδεικνύεται ολίγον δύσκολη υπόθεση. Εύκολο να φας φόλα, και όλα τα προτεινόμενα μαγαζιά είναι φίσκα. Στριμωχνόμαστε σε ένα τραπέζι στο Sadrvan, όπου τρώμε αρκετά καλά αλλά ψιλοακριβά για τα δεδομένα της χώρας.

Ακολουθεί κλασικά νυκτερινός περίπατος για χώνεψη, μερικές φωτογραφίες και επιστροφή στο χοτέλι για νάνι.