Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας: “Βαλκάνια”

13^η μέρα (Δευτέρα – 28/8/2017)

Διαδρομή:

Σηκωθήκαμε σχετικά νωρίς. Έκανε αρκετή ζέστη τις προηγούμενες μέρες και η αλήθεια είναι ότι δεν θέλαμε να οδηγήσουμε πάλι καταμεσήμερο. Η μέρα περιλάμβανε αρκετή οδήγηση στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, από την Banja Luka έως το Sarajevo.

Δυστυχώς, φτάνοντας στη μηχανή είχα μια δυσάρεστη έκπληξη αφού διαπίστωσα ότι το σύστημα πέδησης είχε πρόβλημα. Αργότερα, κατάλαβα ότι υπήρχε διαρροή των υγρών του μπροστινού φρένου, τα αποτελέσματα της οποίας θα μου έκαναν τη ζωή δύσκολη για τις επόμενες μέρες.

Μπήκαμε στο δρόμο και έχοντας κατεύθυνση προς Νότο βρεθήκαμε στο Travnik. Ακούγοντας το στομάχι μου που διαμαρτυρόταν αποφάσισα να ψάξω για τροφή. Βρήκαμε ένα μικρό φούρνο και ψάξαμε για ένα γρήγορο πρωινό, με τα όνειρα μας να καταρρίπτονται όταν η φουρνάρισσα μας ανακοίνωσε ότι δεν δεχόταν καθόλου ευρώ. Κοιτάζοντας τα λιγοστά βοσνιακά μάρκα που είχαμε στην τσέπη μας, συμβιβαστήκαμε με το Θανάση να μοιραστούμε ένα μικρό σάντουιτς, κοροϊδεύοντας λίγο την πείνα μας.

Βρεθήκαμε στον προορισμό μας νωρίς το μεσημέρι καθώς ξέραμε ότι το Sarajevo είναι μια πόλη που θέλει χρόνο, θυσιάζοντας έτσι μερικές από τις στάσεις μας.

Το Sarajevo (Σαράγεβο) είναι η πρωτεύουσα της Βοσνίας και ταυτόχρονα η μεγαλύτερη πόλη της, με πληθυσμό 310.000  κατοίκων όταν κατά την απογραφή του 1991 (πριν τον πόλεμο δηλαδή) μετρούσε 530.000. Λόγω του εμφυλίου προκλήθηκε τέτοια μετακίνηση πληθυσμού που άλλαξε όλο το εθνολογικό και θρησκευτικό προφίλ της πόλης. Και ενώ το 1991, οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι αποτελούσαν το 50% του πληθυσμού, οι Σέρβοι το 33% και οι Κροάτες το 7%, το 1997 οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι έφτασαν το 87% ενώ οι Σέρβοι και οι Κροάτες στο 5 – 6%.

Χτισμένη στις όχθες του ποταμού Μιλιάτσκα στην ομώνυμη κοιλάδα, η πόλη περιβάλλεται από τις Δειναρικές Άλπεις. Πριν τον εμφύλιο ήταν γνωστή για τη θρησκευτική της ποικιλομορφία, καθώς συγκέντρωνε οπαδούς του Ισλάμ, του Ρωμαιοκαθολικισμού, της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Ιουδαϊσμού. Δεν είναι τυχαίο ότι χαρακτηριζόταν ως “Ιερουσαλήμ της Ευρώπης”. Το 1984, η πόλη φιλοξένησε τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες.

Από τα πιο αξιοσημείωτα ιστορικά γεγονότα στο Σαράγεβο είναι η δολοφονία του Φραγκίσκου Φερδινάνδου το 1914, από έναν νεαρό σερβοβόσνιο φοιτητή, τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ, γεγονός που στάθηκε αφορμή για το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για τους Σέρβους ο Πρίντσιπ θεωρείται ήρωας, για τους Βόσνιους μουσουλμάνους τρομοκράτης. Να σημειωθεί ότι η φιγούρα του χρησιμοποιήθηκε από τους Σέρβους κατά την πολιορκία της πόλης, πράγμα που τον έκανε ακόμα πιο μισητό στους δεύτερους.

Η δολοφονία του Φραγκίσκου Φερδινάνδου που ξεκίνησε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Tην 1^η Μαρτίου του 1992, σε ένα γάμο μπροστά από μία παλιά ορθόδοξη εκκλησία στο κέντρο της πόλης, σκοτώθηκε ο Σέρβος Νικόλα Γκαρντοβίτς, πατέρας του γαμπρού, από τη σφαίρα του Βόσνιου μουσουλμάνου Ραμίζ Ντέλαλιτς, μέλος της στρατιωτικής δύναμης “Green Βerets”. Μετά από αυτό, Σέρβοι παραστρατιωτικοί άρχισαν να ανεγείρουν σημεία ελέγχου με τις εντάσεις να κλιμακώνονται σε ανοιχτές αψιμαχίες. Το παραπάνω γεγονός, αν και όχι το μοναδικό εκείνη την περίοδο, θεωρείται η αφετηρία του εμφυλίου πολέμου στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.

Κατά τα χρόνια του εμφυλίου, στις 6 Απριλίου του 1992 το Σαράγεβο περικυκλώθηκε από το Γιουγκοσλαβικό Εθνικό Στρατό. Η πολιορκία και ο καθημερινός βομβαρδισμός του Σαράγεβο διήρκεσε μέχρι τον Οκτώβριο του 1995 και προκάλεσε τεράστιες καταστροφές και μετακινήσεις πληθυσμών. Υπολογίζεται ότι περίπου 10.000 Βόσνιοι σκοτώθηκαν ή χάθηκαν κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, μεταξύ των οποίων 1.500 παιδιά. Με το τέλος του πολέμου, ξεκίνησε άμεσα η ανοικοδόμηση της πόλης η οποία ακόμα και σήμερα παλεύει να σταθεί στα πόδια της. Στο σημείο αυτό θυμάμαι το Μερκούρη να γράφει στο δικό του ταξιδιωτικό ότι οι τρύπες από τις σφαίρες στα κτίρια παραμένουν ακόμα και σήμερα λες και οι κάτοικοι δε θέλουν να τις καλύψουν για να μην ξεχαστεί ποτέ αυτό που έγινε.

Αφού περάσαμε πρώτα από τον ξενώνα μας για να αφήσουμε τα πράγματα, βρήκαμε δύο μικρές πιτσιρίκες να μας περιμένουν. Τα κατάξανθα κοριτσάκια, 10 – 12 χρονών το καθένα, παλεύαν με τα λιγοστά αγγλικά τους να συνεννοηθούν μαζί μας καθώς οι γονείς τους απουσίαζαν και ομολογουμένως τα κατάφεραν αρκετά καλά.

Η θέα από τη βεράντα

Η βεράντα μας περιλάμβανε κι ένα γατάκι, ο φύλακας του σπιτιού

Με τον καιρό να μην ξέρει τι θέλει να κάνει, αποφασίσαμε να κάνουμε πρώτα τα εκτός πόλης, πριν αρχίσει η βροχή. Οδηγήσαμε προς το όρος Trebevic βρίσκοντας το Bobsleigh του Sarajevo, απομεινάρι των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1984. Αφού παιδευτήκαμε λιγάκι με τα καψόνια που μας έκανε το gps, βρήκαμε το σωστό δρόμο που μας οδήγησε σε μια καταπράσινη πλαγιά. Οι τσιμεντένιες πίστες ήταν γεμάτες από εκπληκτικά γκράφιτι, αφήνοντας ένα περίεργα όμορφο συναίσθημα. Περπατήσαμε ένα μεγάλο κομμάτι της διαδρομής που διέσχιζαν κάποτε μικρά βαγονάκια, με ταχύτητες άνω των 100 χιλιομέτρων την ώρα.

Φεύγοντας από το Trebevic, αναζητήσαμε το Sarajevo War Tunnel, ένα καταπληκτικό ιστορικό μνημείο του Γιουγκοσλαβικού πολέμου. Αφορά μία σήραγγα που χτίστηκε σε διάστημα τεσσάρων μηνών, κάτω από το αεροδρόμιο του Σαράγεβο, ενώνοντας την πολιορκούμενη πόλη με τις υπό Βοσνιακής κυριαρχίας περιοχές. Στις αίθουσες που βρίσκονται στο χώρο, μικρά ντοκιμαντέρ εμφάνιζαν όλα τα στάδια του πολέμου σε πολύτιμο αρχειακό υλικό. Ένα μικρό μουσείο με όλα τα κειμήλια της εποχής, από το είδος των τροφίμων που μεταφερόντουσαν μέχρι τις οβίδες που χτυπούσαν τα σπίτια των παγιδευμένων ανθρώπων. Ένα μικρό υπόγειο τμήμα της σήραγγας βρίσκεται εκεί δίπλα για να σε βοηθήσει να ζήσεις εκείνο το κομμάτι της ιστορίας.

Επαναλαμβάνοντας την πρακτική που ακολουθήσαμε στη Banja Luka, αναζήτησα και πάλι πληροφορίες από τα μέλη της κοινότητας του Couchsurfing. Αυτή την φορά σταθήκαμε πιο τυχεροί αφού δύο κοπέλες, η Nejra και η Evelin, όχι μόνο προσφέρθηκαν να μας βοηθήσουν με πληροφορίες αλλά θέλησαν και να μας ξεναγήσουν στα μέρη τους. Μετά το τούνελ, κάναμε ένα γρήγορο πέρασμα από το σπίτι, φορέσαμε λίγο πιο ζεστά ρούχα αφού η θερμοκρασία έπεφτε και επιστρέψαμε στο κέντρο της πόλης.

Αφού παρκάραμε το v-stromάκι σε ένα παρκάκι κοντά στην Latin Bridge, κάναμε μια γρήγορη στάση για φαγητό. Κάτσαμε σε ένα γωνιακό μαγαζάκι και παραγγείλαμε ένα τοπικό cevapi το οποίο αποδείχτηκε πεντανόστιμο. Στη συνέχεια, περπατώντας στο κέντρο της πόλης αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε σιγά – σιγά τα μυστικά της.

Το τζαμί Gazi Husrev-bey χτισμένο τον 16^ο αιώνα, είναι το μεγαλύτερο ιστορικό τζαμί της Βοσνίας και μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές οθωμανικές δομές στα Βαλκάνια. Το όνομα του αρχιτέκτονα είναι άγνωστο αλλά οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι είναι είτε ο Mimar Sinan, είτε ο περσικής καταγωγής Acem Esir Ali “Alaüddin”. Το τζαμί ήταν το πρώτο τέμενος στον κόσμο που δέχτηκε ηλεκτρικό ρεύμα και φωτισμό το 1898, κατά την περίοδο της Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας.

Τζαμί Gazi Husrev-bey

Λίγο αργότερα συναντήσαμε τη Nejra που μας περίμενε παρέα με φίλες της σε μια καφετέρια και είχαμε την ευκαιρία να λύσουμε όλες εκείνες τις απορίες που είχαμε για την πόλη, για τα χρόνια του εμφυλίου και την κατάσταση στη χώρα σήμερα. Ήταν τόση η πληροφορία που δεν προλάβαινε ο εγκέφαλος να επεξεργαστεί. Λίγο πριν αποχωριστούμε και παρόλο που είχε αρχίσει η βροχή, η Nejra μας συνόδεψε με μια μικρή ξενάγηση στην τουρκική συνοικία Bascarsija, γνωστή και ως Πλατεία των Περιστεριών, το κέντρο της πόλης. Πολλές καφετέριες, μαγαζιά με σουβενίρ και πολύχρωμα παζάρια φανέρωναν την οθωμανική κληρονομιά της πόλης.

Αγνοώντας τις σταγόνες που έπεφταν, αράξαμε σε ένα τοπικό ζαχαροπλαστείο δοκιμάζοντας το καλύτερο παγωτό της πόλης.

Bascarsija είναι το παλιό παζάρι του Σαράγεβο και ταυτόχρονα το ιστορικό και πολιτιστικό κέντρο της πόλης. Χτίστηκε τον 15^ο αιώνα  αλλά λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς του 19^ου αιώνα σήμερα έχει το μισό μέγεθος που είχε κάποτε, παραμένει όμως το μεγαλύτερο τουριστικό αξιοθέατο της πόλης.

Η κρήνη του Sebilj είναι μία ξύλινη κρήνη στο κέντρο της πλατείας Bascarsija που κατασκευάστηκε από τον Mehmed Pasha Kukavica το 1753 αλλά μεταφέρθηκε στον συγκεκριμένο σημείο το 1891. Αντίγραφα αυτής υπάρχουν στο Βελιγράδι, στο Μιζούρι των ΗΠΑ και στο Novi Pazar, δώρα από την πόλη του Σαράγεβο. Το νερό του δροσερό και καθαρό, ίσως να ήπια και ένα μπουκάλι μόνος μου.

Από τα top αξιοθέατα είναι και το Ferhat Pasha τζαμί (ή Ferhadija) χτίστηκε από τον Βόσνιο Sanjak Bey και είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της οθωμανικής και ισλαμικής αρχιτεκτονικής του 16^ου αιώνα στην Βοσνία. Eργασίες σχετικά με τη ζωγραφική διακόσμηση μέσα στο τζαμί αποκάλυψαν πέντε ζωγραφισμένα στρώματα που χρονολογούνται από διάφορες περιόδους. Το τζαμί υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Προσωπικά, το αξιοθέατο που με εντυπωσίασε περισσότερο, ακόμα κι αν δεν μπόρεσα να τo βρω και να τo δω από κοντά, είναι τα “Ρόδα του Σαράγεβο” (Sarajevo Roses). Διάσπαρτες τρύπες στο έδαφος που δημιουργήθηκαν από όλμους, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης. Στα σημεία που αυτοί οι όλμοι προκάλεσαν θύματα έχει χυθεί κόκκινη ρητίνη γεμίζοντας το κενό και δημιουργώντας μία διάταξη που θυμίζει λουλούδι. Η ιδέα αυτών των ανθρώπων, να διατηρήσουν τα σημάδια του πολέμου που τόσο πολύ πλήγωσε τη χώρα και το λαό της, στα δικά μου μάτια είναι συγκλονιστική.

Τα “Ρόδα του Σαράγεβο”. Τη φωτογραφία μου την έστειλε η Evelin, μήνες μετά το ταξίδι μας.

Ο Θανάσης συνέχισε για λίγο με την Nejra καθώς εγώ έτρεξα στο σημείο που είχαμε το ραντεβού με την δεύτερη κοπέλα. Βρήκα την Evelin μπροστά από το ναό του Σωτήρος (Sacred Heart Cathedral) όπου και με περίμενε. Μια πανέμορφη κοπελίτσα, ξεναγός στο επάγγελμα, θα μας έδειχνε τα μυστικά της πόλης. Πιάσαμε την κουβέντα και μετά από λίγο μας βρήκε και ο Θανάσης.

Περπατήσαμε στα στενά, με την βροχή ευτυχώς να έχει κοπάσει, και καταλήξαμε σε ένα υπέροχο μέρος με το όνομα “Kino Bosna”. Παλιός κινηματογράφος και νυν μουσική σκηνή, ένα από τα πιο καλόγουστα μέρη της περιοχής. Η καρδιά της πόλης χτυπούσε εδώ, όμορφος κόσμος γεμάτος ζωντάνια και χαμόγελα.

Το μουσείο της δολοφονίας του αρχιδούκα της Αυστρίας, δίπλα στη Latin Bridge

Στο τέλος της βραδιάς γύρισα την Evelin σπίτι της, στην κορυφή ενός λόφου, από την απέναντι μεριά του ποταμού Μιλιάτσκα, με ευχαρίστησε για τη βόλτα και μου υποσχέθηκε ότι θα ξαναβρισκόμασταν, Κρήτη αυτή τη φορά. Γύρισα γρήγορα στο Θανάση που με περίμενε κέντρο και φύγαμε για το δωμάτιο μας που μπορεί να είχε χίλια προβλήματα αλλά η θέα από τη βεράντα του ήταν…  απίστευτη.

Να αναφέρω ότι και οι δύο κοπέλες που γνωρίσαμε, η Nejra και η Evelin, ήταν Βόσνιες μουσουλμάνες. Και αν κάποιος φαντάζεται αγεφύρωτα χάσματα λόγω θρησκείας και εθνικότητας, πέφτει έξω. Μετανιώνω μονάχα γιατί τις προηγούμενες μέρες, λόγω του φορτωμένου μας προγράμματος, δεν μπήκαμε στη διαδικασία να βρεθούμε με περισσότερους ντόπιους από τις περιοχές που περάσαμε.

Το Σαράγεβο είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πόλη. Ζωντανή και χαρούμενη με άνθρωπους αισιόδοξους. Σίγουρα αδικημένη, με ψηλά ποσοστά ανεργίας και μέσο μισθό που δεν ξεπερνά τα 300 ευρώ. Είναι όμως η ιστορία της, οι άνθρωποι της, τα γεμάτα με ουλές από τον πόλεμο κτίρια της που φροντίζουν ώστε το μέρος αυτό να σου μείνει αξέχαστο. Δε νιώθω ότι πρόλαβα να το χορτάσω, ξέρω όμως ότι στο μέλλον ο δρόμος θα με ξαναβγάλει εδώ κι έτσι δεν αγχώνομαι.

Έξοδα: