Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας: “Βαλκάνια”

6^η μέρα (Δευτέρα – 21/8/2017)

Διαδρομή:

Δευτέρα πρωί και σήμερα στη διαδρομή μας ξέραμε ότι θα βλέπαμε μερικά από τα ομορφότερα μέρη του Μαυροβουνίου, ίσως και ολόκληρου του ταξιδιού. Πριν ξεκινήσαμε, βρήκαμε ένα φούρνο απέναντι από το εστιατόριο όπου δειπνήσαμε το προηγούμενο βράδυ και πήραμε το πρωινό μας, μαζί με αρκετές προμήθειες για το δρόμο.

Κάποιοι πίνουν καφέ… οι πραγματικοί άντρες όμως πίνουν Moja Kravica 🙂

Ανεβήκαμε στη μηχανή και παίρνοντας τον P4 ξεκινήσαμε προς Νότο. Μετά από καμιά 10 χιλιόμετρα στρίψαμε προς Pluzine, μπαίνοντας στον P14 , σε ένα στενό αλλά καλοστρωμένο δρόμο. Πανέμορφα λιβάδια γεμάτα πρόβατα, αγελάδες και άλογα που απολάμβαναν το φρέσκο χορτάρι. Ποτάμια και λίμνες παντού. Ο Στέλιος μου είχε γράψει ότι θα βαρεθώ να σταματάω για φωτογραφίες και έτσι ακριβώς έγινε.

Οδηγώντας προς το Sedlo pass, στα 1907 μέτρα, βρήκαμε ένα παγκάκι με θέα που σου έκοβε την ανάσα. Μπροστά μας η κοιλάδα του Valovito και ο εντυπωσιακός βράχος της Stozina.

Το πάρκο αποτελείται από 48 κορυφές με υψόμετρο πάνω από 2.000 μέτρα, με την ψηλότερη να φτάνει στα 2.522 μέτρα. Εκεί βρίσκεται και η κορυφή του όρους Λόβτσεν που ονομάζεται από τους ντόπιους “Μαύρο Βουνό”, εξαιτίας των πετρωμάτων του από βασάλτη. Ναι, σωστά καταλάβατε… από εδώ πήρε το όνομα της η χώρα που μας φιλοξενούσε.

Το πάρκο του Durmitor, με έκταση 390 τ.χλμ., βρίσκεται στο ομώνυμο υψίπεδο και μαζί με το Φαράγγι του Τάρα περιλαμβάνει 18 λίμνες παγετωνικής προέλευσης, όλες σε υψόμετρο από 1.500 μέτρα και πάνω. Η γνωστότερη από αυτές είναι η λεγόμενη Μαύρη Λίμνη (Τσρνο Γιέζερο), που αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

Φτάσαμε στο πάσο. Η περιοχή ιδιαίτερη, δύσκολο να ξεχάσεις τις εικόνες αυτές. Αφού λοιπόν το πήραμε απόφαση ότι η διαδρομή θα πήγαινε αργά σήμερα φροντίσαμε να την απολαύσουμε χωρίς τύψεις για το πλήθος των στάσεων που θα πραγματοποιούσαμε.

Στο δρόμο μας συναντάμε μια μπασκέτα με ταμπλό που θυμάμαι από το ταξιδιωτικό του Μερκούρη. Φυσικά, δε χάνουμε την ευκαιρία για ένα γρήγορα μονό με τον Θανάση όπου με λίγη φαντασία, το κράνος του μετατράπηκε γρήγορα σε παραφουσκωμένη μπάλα του μπάσκετ (φίλε Μερκούρη, ευχαριστούμε για την έμπνευση).

Κι ενώ η βόλτα συνεχίζεται βρισκόμαστε ξαφνικά μπροστά στην επιβλητική λίμνη Piva (Pivsko Jezero). Τι θέαμα είναι αυτό; Το τοπίο θυμίζει Νορβηγία, τα πανύψηλα βουνά και χωμένη ανάμεσα τους η λίμνη με τα 12,5 τ.χλμ έκταση και 42 χλμ μήκος. Τη δημιουργία της οφείλει στην κατασκευή ενός τεράστιου φράγματος και στο βυθό της βρίσκεται η παλιά πόλη του Pluzine αλλά και τα ερείπια του μοναστηριού της Piva που αναγκάστηκε να μεταφερθεί 3,5 χλμ από την αρχική του τοποθεσία.

Μετά από αμέτρητα τούνελ, τρύπες σκαλισμένες στο βράχο, βρισκόμαστε στις όχθες τις λίμνης. Σταματάμε για να χαζέψουμε τη θέα και έπειτα από λίγο φτάνουμε στο φράγμα. Κάνουμε μια ακόμα μεγαλύτερη στάση θαυμάζοντας το θηριώδες αυτό κατασκεύασμα. Η πανέμορφη Piva κατέχει το ρεκόρ της μεγαλύτερης τεχνητής λίμνης των Βαλκανίων.

Το μέρος ακατάλληλο για όσους έχουν υψοφοβία

Με τη διάθεση στα ύψη, συνεχίζουμε το δρόμο μας και συναντάμε τα σύνορα με τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Μια μικρή ξύλινη γέφυρα πάνω από τον ποταμό Tara χωρίζει τα δύο κράτη. Έπειτα από ένα γρήγορο έλεγχο βρισκόμαστε σε βοσνιακό έδαφος.

H Ομοσπονδία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, που αναφέρεται για συντομία ως Βοσνία, έχει πληθυσμό 3,5 εκατομμύρια κατοίκους και είναι η πατρίδα τριών συστατικών εθνοτήτων: των Βοσνίων, των Σέρβων και των Κροατών. Διοικητικά χωρίζεται στην Ομοσπονδία Βοσνίας – Ερζεγοβίνης (Federacija Bosne i Hercegovine) αποτελούμενη από Κροάτες και Βόσνιους και τη Σερβική Δημοκρατία (Srpska Republika) αποτελούμενη από Σέρβους. Οι δύο περιοχές δεν έχουν εμφανή σύνορα και ο μόνος τρόπος να αντιληφθείς ότι διέρχεσαι από την μία στην άλλη είναι από κάποιες πινακίδες στην άκρη του δρόμου.

Φωτογραφία από το διαδίκτυο

Το στοιχείο διαφοροποίησης των εθνοτικών ομάδων είναι η θρησκεία, καθώς δεν υπάρχουν άλλες διαφορές. Σήμερα επισήμως υπάρχουν 3 γλώσσες, καθώς οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι ονομάζουν τη γλώσσα τους βοσνιακά, οι Σέρβοι, σερβικά και οι Κροάτες κροατικά. Αν και οι τρεις αυτές κωδικοποιημένες εθνικές γλώσσες διαφέρουν σε κάποια σημεία μεταξύ τους, εντούτοις υπάρχει συντριπτικά μεγάλο ποσοστό επικάλυψης και 100% κατανόηση της μίας από τους ομιλητές της άλλης. Η χώρα είναι γνωστή και ως “γη σε σχήμα καρδιάς” και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το σχήμα των συνόρων της.

Και τώρα, έχοντας φτάσει στα μισά της διαδρομής, ήρθε η ώρα να κάνω μια μικρή παρένθεση και να αναφερθώ στην πανίσχυρη ενιαία Γιουγκοσλαβία με τα βασικότερα γεγονότα που οδήγησαν στη διάλυση της και τη δημιουργία 7 ανεξάρτητων κρατών. Της Σλοβενίας, της Κροατίας, της πΓΔΜ, της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, του Μαυροβουνίου, της Σερβίας και του Κοσόβου. Γιατί όπως λέει ο φίλος μου ο Μερκούρης, είναι κρίμα να ταξιδεύεις σε μια χώρα χωρίς να ξέρεις τι έχει συμβεί πάνω στο χώμα που πατάς.

Για να πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η Γιουγκοσλαβία σχηματίστηκε το 1918 από την ένωση του Βασιλείου της Σερβίας με το αυτοαποκαλούμενο Κράτος των Σλοβένων, Κροατών και Σέρβων που περιελάμβανε τις περιοχές της Σλοβενίας, Κροατίας και Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, περιοχές έως τότε της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Το όνομα Γιουγκοσλαβία το πήρε το 1929. Η χώρα αποτέλεσε μέλος του ανατολικού μπλοκ αλλά μετά τη ρήξη του Τίτο με τον Στάλιν βγήκε από την άμεση επιρροή της ΕΣΣΔ, παρόλο που παρέμεινε χώρα με κατά μεγάλο βαθμό κομμουνιστικό σύστημα. O Τίτο, αν και Κροάτης, πίστευε στην ενότητα της Γιουγκοσλαβίας την οποία και διατήρησε με αριστοτεχνικό τρόπο έως τον θάνατό του το 1980. Μετά από αυτό και σε συνδυασμό την αργή παρακμή του ανατολικού μπλοκ, η Γιουγκοσλαβία άρχισε να έχει σοβαρά οικονομικά προβλήματα που έφεραν δυσαρέσκεια και αναταραχές αναβιώνοντας τα εθνικιστικά πάθη της περιοχής. Αυτό που επακολούθησε ήταν χειρότερο από τις προσδοκίες ακόμα και των πιο απαισιόδοξων αναλυτών, που δεν περίμεναν να ξαναδούν πόλεμο στην καρδιά της Ευρώπης.

Jozip Broz Tito (φωτογραφία από το διαδίκτυο)

Το 1981 έγινε η πρώτη διαμαρτυρία των Αλβανών του Κοσόβου που ζητούσαν ανακήρυξη της περιοχής ως αυτόνομης δημοκρατίας, αλλά καταπνίγηκε από κομμουνιστές όλων των εθνικοτήτων ως αντιδραστική. Από το 1986 έως το 1989 ο εθνικισμός αρχίζει να ανεβαίνει στην Σερβία και δημοφιλέστερος πολιτικός της χώρας γίνεται ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ο οποίος υποστηρίζει ανοικτά ένα εθνικιστικό πρόγραμμα. Μετά από διαμαρτυρίες των Σέρβων του Κοσόβου ότι καταπιέζονται από την αλβανική πλειονότητα, αποστέλλονται στην περιοχή αστυνομικές δυνάμεις και η Σερβική Βουλή αποφασίζει να μειώσει δραστικά το βαθμό αυτονομίας του Κοσόβου και της Βοϊβοντίνας. Τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου ο νέος Πρόεδρος της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς με την ευκαιρία των εορτασμών των 600 χρόνων από τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου εκφωνεί στο χώρο της μάχης λόγο, παρουσία ενός εκατομμυρίου Σέρβων υποσχόμενος ότι “κανείς δεν θα τους νικήσει”. Οι Αλβανοί ζητάνε την βοήθεια Κροατών και Σλοβένων και οι σχέσεις της Σερβίας με τους παραπάνω διαρκώς χειροτερεύουν. Το 1990 η Ένωση Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών διασπάται σε εθνικά κόμματα και διεξάγονται οι πρώτες ελεύθερες εκλογές σε 45 χρόνια, με τους εθνικιστές να κερδίζουν σε όλες τις περιοχές. Η Κροατία αρχίζει να συσσωρεύει κρυφά οπλισμό και οι εικόνες από αυτό προβάλλονται στην σερβική τηλεόραση, προκαλώντας την κοινή γνώμη. Μετά τις εκλογές υπάρχει αυξανόμενη εθνικιστική βία, κυρίως στις περιοχές με ανάμικτο πληθυσμό όπως στην Κράινα.

Η ομιλία του Slobodan Milosevic’s στην Gazimestan, στις 28 Ιουνίου 1989 (φωτογραφία από το διαδίκτυο)

Το 1991 η Σλοβενία και η Κροατία κηρύσσουν την ανεξαρτησία τους. Η Σλοβενία κατάφερε να αποσχιστεί σχεδόν αναίμακτα, μετά από μόλις 10 ημέρες πολέμου με τον Γιουγκοσλαβικό στρατό. Λόγω της μικρότερης εθνικής ομογένειας του ομοσπονδιακού κράτους της Κροατίας και λόγω της χειρότερης παράδοσης μεταξύ Κροατών και Σέρβων, ο Γιουγκοσλαβικός στρατός δεν αφήνει την Κροατία ανεξάρτητη χωρίς μάχη που αποκτά τα χαρακτηριστικά πολέμου μεταξύ Σέρβων και Κροατών. Η Σερβία και το Μαυροβούνιο παρέμειναν μαζί ως Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (ΟΔΓ). Τροφοδοτούμενοι από εθνοτικές εντάσεις ξέσπασαν οι Πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας, με τις πιο σοβαρές συγκρούσεις να λαμβάνουν χώρα στην Κροατία και στη Βοσνία, όπου οι Σερβικοί πληθυσμοί αντιτάχθηκαν στην ανεξαρτησία από τη Γιουγκοσλαβία. Η ΟΔΓ παρέμεινε έξω από τις συγκρούσεις, αλλά παρείχε υλικοτεχνική, στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη προς τις σερβικές δυνάμεις στην Κροατία και στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Σε απάντηση ο ΟΗΕ επέβαλε κυρώσεις κατά της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας που οδήγησαν σε πολιτική απομόνωση και κατάρρευση της οικονομίας.

Στην πΓΔΜ, τον Ιανουάριο του 1991 ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας Κίρο Γκλιγκόροφ κήρυξε την πλήρη ανεξαρτησία της χώρας, μετά από τα συντριπτικά αποτελέσματα του δημοψηφίσματος και τη μετονομασία της σε Δημοκρατία της Μακεδονίας. Το Βελιγράδι συνεργάστηκε και απέσυρε όλες τις ομοσπονδιακές γιουγκοσλαβικές δυνάμεις από τη χώρα και η απόσχιση ήταν ειρηνική και αναίμακτη.

Το 1992 η Βοσνία κηρύσσεται ανεξάρτητη και αρχίζει το πιο βίαιο επεισόδιο της ιστορίας. Η περιοχή χωρίζεται σύντομα σε δυο μέτωπα, τους Σέρβους από τη μία, και τους Βόσνιους μουσουλμάνους με τους Κροάτες από την άλλη. Από τον Ιανουάριο ως τον Απρίλιο του 1995 διακηρύχθηκε η ανακωχή ανάμεσα στους Σέρβους της Βοσνίας απ’ τη μια και τους Βόσνιους Μουσουλμάνους και Κροάτες από την άλλη, αλλά οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν και οι προσπάθειες ανανέωσης της συμφωνίας δεν ήταν επιτυχείς. Τον Αύγουστο οι νέες επιθέσεις των Σέρβων προκάλεσαν τις αεροπορικές επιθέσεις του ΝΑΤΟ εναντίον σερβικών στόχων στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Η διορία για ειρήνη μέχρι το Φεβρουάριο του 1996 λειτούργησε και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου η Βοσνία – Ερζεγοβίνη εδραίωσε επίσημες σχέσεις με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Το 2000 ο διοικητής των συνασπισμένων μουσουλμανικών και κροατικών δυνάμεων Τίχομιρ Μπλάσκιτς καταδικάστηκε από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης σε 45 χρόνια φυλάκιση για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ το 2001 ο διοικητής των δυνάμεων των Σέρβων της Βοσνίας Ράντισλαβ Κράστιτς καταδικάστηκε σε 46 χρόνια φυλάκιση από το δικαστήριο του ΟΗΕ για εγκλήματα πολέμου.

Οι δίδυμοι πύργοι UNIS, οι οποίοι αποτελούσαν σύμβολο της ενότητας των λαών (φωτογραφία από το διαδίκτυο)

Η πολιορκία του Σαράγεβο (φωτογραφία από το διαδίκτυο)

Boy in Sarajevo (φωτογραφία από το διαδίκτυο)

Μεταξύ 1998 και 1999 η ειρήνη κλωνίστηκε και πάλι, όταν η κατάσταση στο Κόσοβο επιδεινώθηκε με συνεχιζόμενες συγκρούσεις μεταξύ των Γιουγκοσλαβικών δυνάμεων ασφαλείας και του Αλβανικού αντάρτικου Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου. Οι αντιπαραθέσεις οδήγησαν σε σύντομο πόλεμο του Κοσόβου, που κατέληξε στην αποχώρηση των σερβικών δυνάμεων από εκεί και την εγκατάσταση της διοίκησης του ΟΗΕ.

Μετά τις προεδρικές εκλογές το Σεπτέμβριο του 2000, τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγόρησαν το Μιλόσεβιτς για εκλογική νοθεία. Μια καμπάνια πολιτικής αντίστασης που ακολούθησε, κορυφώθηκε στις 5 Οκτωβρίου, όταν μισό εκατομμύριο άνθρωποι από όλη τη χώρα συγκεντρώθηκαν στο Βελιγράδι, αναγκάζοντας το Μιλόσεβιτς να παραδεχτεί την ήττα του. Η πτώση του Μιλόσεβιτς τερμάτισε τη διεθνή απομόνωση της Γιουγκοσλαβίας ενώ ο ίδιος παραπέμφθηκε στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία. Το 2003 η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας μετονομάστηκε σε Σερβία και Μαυροβούνιο και η Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε διαπραγματεύσεις με τη χώρα για τη Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης. Το πολιτικό κλίμα στη Σερβία παρέμεινε τεταμένο και το 2003 ο πρωθυπουργός Ζόραν Τζίντζιτς δολοφονήθηκε από κύκλους του οργανωμένου εγκλήματος και πρώην αξιωματούχους των υπηρεσιών ασφαλείας.

Στις 21 Μαΐου 2006 το Μαυροβούνιο πραγματοποίησε δημοψήφισμα για να αποφασιστεί αν θα τερματίσει την ένωση του με τη Σερβία. Το αποτέλεσμα ήταν 55,4% υπέρ της ανεξαρτησίας, ελάχιστα μεγαλύτερο από το 55% που απαιτείτο, που οδήγησε και στην διακήρυξη της ανεξαρτησίας του. Στις 5 Ιουνίου 2006 η Εθνοσυνέλευση της Σερβίας κήρυξε τη Σερβία νόμιμο διάδοχο της πρώην κρατικής ένωσης.

Η επαρχία του Κοσόβου ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Σερβία στις 17 Φεβρουαρίου 2008, η οποία προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις από τη διεθνή κοινότητα, με άλλους να την αποδέχονται ενώ άλλοι να καταδικάζουν τη μονομερή κίνηση. Η Σερβία, σε πρώτη φάση, ανακάλεσε τους πρεσβευτές της από κράτη που έχουν αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Στις Βρυξέλλες διεξάγονται στάσιμες συνομιλίες μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, με τη μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (φωτογραφία από το διαδίκτυο)

Η Ελλάδα, όντας στο ΝΑΤΟ, το οποίο ήθελε να είναι ουδέτερο, δε μπορούσε να έχει κάποια άμεση εμπλοκή. Αμέσως μετά την ανεξαρτητοποίηση της πΓΔΜ ήρθε αντιμέτωπη με το ζήτημα της ονομασίας της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Το πολιτικό-κοινωνικό σύμπλεγμα της χώρας κείτονταν φιλικά προς τους Σέρβους και αυτό έγινε φανερό και μέσα από επίσκεψη του Ράντοβαν Κάρατζιτς τον Ιούνιο του 1993. Ο Σέρβος ηγέτης είχε έρθει στην Ελλάδα, μετά από πρόσκληση του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ και η εκδήλωση είχε οργανωθεί από την Εκκλησία της Ελλάδας με συνδιοργανωτές τη ΓΣΕΕ, την ΠΑΣΕΓΕΣ, την ΑΔΕΔΥ και άλλους σχετικούς φορείς.

Πίσω στο ταξίδι μας. Μετά τα σύνορα με Βοσνία ο δρόμος χάλασε αρκετά, για τουλάχιστον 10 – 20 χιλιόμετρα. Κινούμαστε προς Foca με τον ποταμό Drina στα αριστερά μας. Από εκεί παίρνουμε το δρόμο με κατεύθυνση για Mostar, αφού όμως πρώτα οδηγήσαμε καμιά 10αριά χιλιόμετρα προς την αντίθετη κατεύθυνση, μπερδεύοντας τη διαδρομή. Η ποιότητα του δρόμου έφτιαξε ευτυχώς και το τοπίο ομόρφυνε επικίνδυνα. Στο δρόμο μας συναντάμε το Sutjeska National Park και το αντίστοιχο φαράγγι, σε μια διαδρομή όπου το πράσινο κατέκλυζε τα πάντα.

Το πάρκο ιδρύθηκε το 1962 και αποτελεί τον μεγαλύτερο και παλαιότερο εθνικό δρυμό στη Βοσνία. Περιλαμβάνει το δάσος Perucica, ένα από τα τελευταία εναπομείναντα παρθένα δάση της Ευρώπης, καθώς και το όρος Μάγκλιτς που με υψόμετρο 2.369 μέτρα είναι το ψηλότερο της χώρας.

Βέβαια, το πάρκο είναι κυρίως γνωστό ως η τοποθεσία της μάχης της Sutjeska. Η μάχη έλαβε μέρος την άνοιξη του 1943, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι δυνάμεις του Άξονα (127 χιλιάδες επίλεκτων στρατιωτών) προσπάθησαν να καταστρέψουν τις δυνάμεις των Παρτιζάνων (22 χιλιάδες) αιχμαλωτίζοντας τον ηγέτη τους, Γιόσιπ Μπροζ Τίτο. Οι Γιουγκοσλάβοι, κατάφεραν να δραπετεύσουν, αποφεύγοντας την περικύκλωση, αν και με μεγάλες απώλειες (7,5 χιλιάδες νεκρούς) ενώ ο ίδιος ο Τίτο υπέστη ένα σοβαρό τραυματισμό από βόμβα.

Λέγεται ότι η ζωή του στρατάρχη σώθηκε χάρη στη θυσία του σκύλου του, ενός γερμανικού ποιμενικού. Εις μνήμη των νεκρών ανεγέρθηκε τη δεκαετία του ‘70, στο Τjentiste, ένα εντυπωσιακό και μεγαλειώδες μνημείο, χαρακτηριστικό του κύρους της μεγάλης Γιουγκοσλαβίας, κατασκευασμένο από το θολό γκρίζο τσιμέντο και αποτελούμενο από δύο συμμετρικά τοιχώματα τύπου fractal.

Μετά από αρκετή περιπλάνηση σε αυτό το πανέμορφο μέρος, ανεβήκαμε και πάλι στο v-stromάκι και συνεχίσαμε στο δρόμο Μ20 με κατεύθυνση για Mostar.

Πριν τον προορισμό μας, κάναμε μια στάση στο Blagaj (Μπλαγκάζ), μια μικρή κωμόπολη χτισμένη στις πηγές του ποταμού Buna. Εκεί βρίσκεται ένα μουσουλμανικό τέμενος που χτίστηκε το 1520 με στοιχεία οθωμανικού και μεσογειακού χαρακτήρα που θεωρείται εθνικό μνημείο.

Αρκετός κόσμος, μουσουλμάνοι κατά κύριο λόγο. Ακόμα και τα μικρά κιόσκια, στοιχισμένα δίπλα στο ποτάμι, ήταν γεμάτα από μουσουλμανικά σουβενίρ, προδίδοντας έτσι τον τουριστικό προσανατολισμό της περιοχής. Πληρώσαμε ένα μικρό εισιτήριο για να περάσουμε με τη μηχανή, παρκάραμε κοντά στην κοίτη του ποταμού και συνεχίσαμε με τα πόδια. Προχωρώντας προς τις πηγές διασχίσαμε μέσω μιας μικρής γέφυρας τον ποταμό Buna, περνώντας απέναντι. Προχωρήσαμε σε ένα μικρό μονοπάτι και βρεθήκαμε στο σημείο όπου με μία μικρή βαρκούλα άνθρωποι μπορούσαν να εισέρχονται στο χώρο των πηγών, κάτω από ένα βράχο 200 μέτρων.

Φεύγοντας από το Blagaj διανύσαμε μόλις μερικά χιλιόμετρα για  να φτάσουμε στο Mostar. Το Mostar (Μόσταρ) που διασχίζεται από τον ποταμό Νερέτβα, είναι η 5^η σε μέγεθος πόλη στη χώρα ενώ το όνομα της το πήρε από το κεντρικό της αξιοθέατο, τη γέφυρα Stari Most. Σύμφωνα με την απογραφή του 2005, κατοικείται από 127.066 ανθρώπους και ενώ η Κροατική μειονότητα φαίνεται να αυξάνεται ολοένα, η Σερβική μειονότητα μετά τον πόλεμο είναι αμελητέα.

Μπαίνοντας στην πόλη, το μάτι μας πέφτει στα πρώτα λαβωμένα κτίρια από τον εμφύλιο. Σταματάω στην άκρη του δρόμου και δείχνω στο Θανάση ένα μεγάλο κτίσμα στα αριστερά μας, με τους τοίχους τρύπιους από τα βλήματα. Καθώς εισερχόμαστε στην πόλη, η ατμόσφαιρα είναι βαρύτερη από τα μέρη που επισκεφθήκαμε μέχρι τώρα. Αυτή είναι η δικιά μου αίσθηση τουλάχιστον καθώς το βλέμμα μου πέφτει συνεχώς στα σημάδια του πολέμου.

Φτάνουμε στο hostel όπου κλείσαμε δωμάτιο, το οποίο ουσιαστικά αποτελεί μέρος των φοιτητικών εστιών του Πανεπιστημίου και στο οποίο εργάζονταν οι ίδιοι οι φοιτητές. Άνετο και καθαρό δωματιάκι, παρόλο που στο δεύτερο ανεβοκατέβασμα μέχρι τον τρίτο όροφο, σαβουριάστηκα με τα οπίσθια στις σκάλες.

Μετά από ένα γρήγορο ντουζάκι, παίρνουμε με τα πόδια τους δρόμους. Έχουμε κατεύθυνση προς τη γέφυρα Stari Most, προσπαθώντας να προλάβουμε το σκοτάδι, αλλά είναι τόσα τα στοιχεία της πόλης που μας αποσπούν από τον προορισμό μας.

Κάποια στιγμή, περνώντας από την Ισπανική πλατεία, πέφτουμε πάνω στο ερειπωμένο κτίριο της τράπεζας της Λιουμπλιάνας, γνωστό ως “Πύργος των Σκοπευτών” (Sniper Tower). Το κτίριο αμέσως σε μαγνητίζει. Χτυπημένο άσχημα, από κάθε λογής βλήμα, λες και ήταν στόχος σε πεδίο βολής. Ταυτόχρονα, κάθε του επιφάνεια γεμάτη από γκράφιτι. Όμορφοι πειραματισμοί, οι περισσότεροι εμπνευσμένοι από σκηνές του πολέμου, αφήνουν μια περίεργη αίσθηση στο τέλος, συνδυασμός θλίψης και ελπίδας. Με τα χίλια ζόρια αφήσαμε το μέρος, με την υπόσχεση ότι θα επιστρέφαμε αργότερα.

Φτάνουμε στο ποτάμι βρισκόμενοι στο μουσουλμανικό τμήμα της πόλης και περπατάμε προς τη γέφυρα. Κιόσκια με καλόγουστα σουβενίρ παντού, καφετέριες και εστιατόρια.

Βλέπω από μακριά τον πρώτο πύργο της γέφυρας με το υπόλοιπο τμήμα της να ακολουθεί. Πανέμορφη. Περπατάμε προς τα εκεί και καθώς τη διασχίζουμε βρισκόμαστε στο χριστιανικό τμήμα της πόλης. Λίγο πιο πέρα, βρίσκουμε το κατηφορικό μονοπάτι που οδηγούσε κάτω από τη γέφυρα, εκεί ακριβώς που μας περιέγραφε ο Μερκούρης με κάθε λεπτομέρεια. Κόσμος άραζε εκεί, σε μία ξύλινη εξέδρα, ενώ κάποιοι άλλοι έκαναν καγιάκ και ένας μεγαλόσωμος σκύλος μάθαινε κολύμπι. Η εικόνα της Stari Most από εκείνο το σημείο ήταν… μαγική.

Η γέφυρα που ενώνει το κυριαρχούμενο από Βόσνιους ανατολικό τμήμα της πόλης με το κυριαρχούμενο από Κροάτες δυτικό τμήμα της θεωρείται εδώ και αιώνες ένα σύμβολο γεφύρωσης της Ανατολής με τη Δύση, όχι μόνο του Χριστιανικού με τον Ισλαμικό κόσμο αλλά και των καθολικών Κροατών με τους ορθόδοξους Σέρβους. Ένα αριστούργημα της μηχανικής του 16^ου αιώνα, καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας και ανακατασκευάστηκε μετά τη λήξη του.

Στα άκρα της υπάρχουν 2 οχυρωματικοί πύργοι, ο Χελέμπιγια στο βόρειο ανατολικό και ο Τάρα στα νοτιοδυτικό, οι οποίοι αποκαλούνται μοστάρι (ελληνικά: φύλακες της γέφυρας) Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 1565 από τον Οθωμανό αρχιτέκτονα Μιμάρ Χαϊρουντίν ύστερα από παραγγελία του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή. Ο Χαϊρουντίν, σύμφωνα με έναν ανεπιβεβαίωτο θρύλο, πριν από την κατασκευή της Στάρι Μοστ θέλησε να δοκιμάσει τη νέα μέθοδο κατασκευής σε μικρότερη κλίμακα. Γι’ αυτό κατασκεύασε στα περίχωρα μια μικρότερη αλλά πανομοιότυπη γέφυρα, η οποία ακόμα υπάρχει. Η γέφυρα ονομάζεται Κρίβα Τσούπριγια (ελληνικά: τοξοτή γέφυρα) και βρίσκεται στον ποταμό Ραντόμπολια.

Ο Χαϊρουντίν φαίνεται να μην είδε ποτέ τη γέφυρα ολοκληρωμένη. Σύμφωνα με ένα παλαιό θρύλο αποκεφαλίστηκε ως τιμωρία λόγω της κατάρρευσης της. Η γέφυρα φέρεται να είχε ήδη καταρρεύσει δύο φορές, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι έλεγαν: «Το ποτάμι δεν μπορεί να γεφυρωθεί» uberspringen. Σύμφωνα με άλλο θρύλο, ο Χαϊρουντίν είχε αποτραβηχτεί όχι μακριά από το Μόσταρ, στην περιοχή Μπίγελο Πόλιε (Bijelo Polje, ελληνικά λευκό κουτί) και περίμενε τα νέα του απεσταλμένου του, ο οποίος παρακολουθούσε την απομάκρυνση των σκαλωσιών. Αφού τον ενημέρωσε πως η γέφυρα ήταν εντάξει, ο Χαϊρουντίν έφυγε προς την κατεύθυνση των όρων Βέλεζ (Velez) με προορισμό την Τουρκία. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού αρρώστησε από ίκτερο και πέθανε. Υπάρχει και ένας άλλος θρύλος σύμφωνα με τον οποίο για την κατασκευή της γέφυρας χρησιμοποιήθηκαν ως κονίαμα άπλυτο μαλλί προβάτου, ασπράδια αυγών και μέλι και για να βρεθούν τα υλικά απαγορεύτηκε πλήρως η κατανάλωση αυγών στην περιοχή. Σύμφωνα με το θρύλο αυτό χρησιμοποιήθηκαν 300.000 αυγά για την κατασκευή.

Μια ιστορική φωτογραφία της γέφυρας, από το διαδίκτυο

Στις 9 Νοεμβρίου του 1993, κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας, η διάσημη γέφυρα του Μόσταρ καταστράφηκε ύστερα από 427 χρόνια ύπαρξης. Σύμφωνα με το πόρισμα του διεθνούς δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία η καταστροφή της έγινε εκ προθέσεως από το Κροατικό Συμβούλιο Άμυνας.

Φωτογραφία από το διαδίκτυο με την καταστροφή της γέφυρας, θύμα του πολέμου

Ύστερα από το τέλος του Γιουγκοσλαβικού εμφυλίου κατασκευάστηκε αρχικά στη θέση της κατεστραμμένης Stari Most μια προσωρινή κρεμαστή γέφυρα. Η Παγκόσμια Τράπεζα, η UNESCO, το Ίδρυμα Αγά Χαν και το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων σχημάτισαν μια συμμαχία για να επιβλέπουν την επανακατασκευή της και του παλαιού κέντρου του Μόσταρ. Στο πρόγραμμα που κόστισε περίπου 15 εκατομμύρια ευρώ συνέδραμαν οικονομικά η Ιταλία, η Ολλανδία, η Κροατία, η Τουρκία καθώς και η Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης μαζί με την κυβέρνηση της Βοσνίας.

Στο μέτρο του δυνατού χρησιμοποιήθηκαν οι αυθεντικοί ογκόλιθοι της γέφυρας του 1566, όπου υπήρχαν ακόμα και ήταν αξιοποιήσιμοι, οι οποίοι ανασύρθηκαν από το ποτάμι από Ούγγρους δύτες. Συνολικά τοποθετήθηκαν 1088 ογκόλιθοι. Η επίσημη επαναλειτουργία της γέφυρας έγινε στις 23 Ιουλίου του 2004 με παρόντες εκπρόσωπους από 60 χώρες. Στις 15 Ιουλίου 2005 η γέφυρα και τα περίχωρα της χαρακτηρίστηκαν από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς όχι μόνο λόγω της αρχιτεκτονικής της αξίας αλλά και της μεγάλης συμβολικής της σημασίας.

Ανάμεσα στους νέους του Μόσταρ υπάρχει η παράδοση να πηδούν από τη γέφυρα στον Νερέτβα. Επειδή τα νερά είναι πολύ κρύα και η γέφυρα βρίσκεται πολύ ψηλά πάνω από το ποτάμι, η κατάδυση απαιτεί θάρρος και πολύ καλή φυσική κατάσταση. Το έθιμο λέγεται πως ξεκίνησε από την περίοδο της κατασκευής της γέφυρας και η πρώτη αναφορά κατάδυσης χρονολογείται το 1665. Από το 1986 διεξάγεται κάθε καλοκαίρι και ένας σχετικός διαγωνισμός.

Φωτογραφία από διαδίκτυο

Αφού πλέον είχε πέσει το σκοτάδι, ψάξαμε για φαγητό. Βρήκαμε ένα εστιατόριο που μας έκανε εντύπωση, παραγγείλαμε ένα διπλό mix grill και κάναμε το καλύτερο γεύμα ολόκληρης της εκδρομής. Στο γυρισμό χτυπήσαμε κι ένα παγωτάκι (μισό ευρώ το ένα πήγαινε άλλωστε, κρίμα να το χάναμε) και περπατώντας γυρίσαμε στο hostel μας.

Στο τέλος αυτής της απίστευτης μέρας, με τις τόσες εναλλαγές τοπίων και συγκινήσεις, τόσο εγώ όσο και ο Θανάσης ξέραμε ότι δύσκολα θα βρίσκαμε άλλη διαδρομή που να μπορέσει να την συναγωνιστεί.

Έξοδα: